Gana'nın başkenti Akra'nın batısındaki Agbogbloshie hurdalığı, dünyanın en büyük e-atık geri dönüşüm sahalarından biri haline geldi. Burada, zengin ülkelerden gelen elektronik atıkların yakılmasıyla geçim sağlayan insanlar, zehirli dumanlar arasında sağlıksız koşullarda çalışıyor. Bu dumanlar, bölge halkı için ciddi sağlık riskleri oluşturuyor. Elektronik atıkların, bakır ve altın gibi değerli metalleri ayrıştırmak için yakılması, çevreye ve insan sağlığına zarar veriyor.
Agbogbloshie'deki hurdalıkta çalışan Abdulla Yakubu, kablo ve plastik yakarken gözlerinin kızardığını belirtiyor ve "Kendimi iyi hissetmiyorum, burada her gün çalışmak zorundayım, bu da sağlığımızı bozuyor" diyor. Dumanların etkisi sadece işçilerle sınırlı değil; çevrede yaşayanlar da bu toksik havadan zarar görüyor. Dört çocuk annesi Abiba Alhassan, pet şişe toplayarak geçimini sağlarken, toksik duman nedeniyle nefes almakta zorlandığını ve sağlık sorunlarının giderek arttığını belirtiyor.
Birleşmiş Milletler'in (BM) verilerine göre, 2022'de dünya çapında 62 milyon ton elektronik atık üretildi, bu da 2010'dan itibaren yüzde 82'lik bir artışı işaret ediyor. Akıllı telefonlar, televizyonlar ve diğer elektronik cihazların kullanımı arttıkça, bu cihazların neden olduğu atık miktarı da hızla büyüyor. Ancak, bu atıkların yalnızca yüzde 15'i geri dönüştürülüyor. Geri dönüşüm sürecinin zorluğu, zehirli kimyasallar ve metallerin ayrıştırılmasının karmaşıklığı, gelişmiş ülkelerde bile etkili yönetim sistemlerinin eksik olmasına neden oluyor.
E-atıkların çoğu, yasal olmayan yollarla zengin ülkelerden yoksul ülkelere gönderiliyor. BM'ye göre, gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere doğru yasa dışı bir e-atık akışı var. Dünya Gümrük Örgütü, gümrüklerde ele geçirilen tüm atıkların yaklaşık altıda birinin e-atık olduğunu bildiriyor. E-atık kaçakçılığı, özellikle Güneydoğu Asya ve Afrika ülkelerinde büyük bir sorun haline gelmiş durumda. Ele geçirilen atıkların birçoğu, gizlenmiş şekilde taşınıyor ve geri dönüşüm sürecine girmeden yakılıyor.
Sağlık ve Çevresel Tehditler
Elektronik atıkların yakılmasıyla ortaya çıkan toksik dumanlar, insan sağlığı için büyük tehdit oluşturuyor. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), geri dönüşüm işlerinde çalışan kadınlar ve çocukların bu zararlı maddelere maruz kaldığını belirtiyor. Geri dönüşümde çalışan kişilerin çoğu, koruyucu ekipman kullanmıyor ve bu durum, sağlıklarını daha da riske atıyor.
2025'te Basel Sözleşmesi, e-atık ticaretine dair daha sıkı kurallar getirecek. Bu adım, e-atık kaçakçılığını ve çevreye verdiği zararı azaltmayı hedefliyor. Ancak, bazı büyük e-atık üreticisi ülkeler, bu sözleşmeyi onaylamadı ve bu da sorunun çözülmesini zorlaştırıyor.
Gana'nın Agbogbloshie bölgesinde, e-atık geri dönüşümü yapan insanlar için durum giderek kötüleşiyor. Abiba Alhassan, burada kazandığı paranın çoğunu hastalık tedavisi için harcadığını ancak yine de bu işten başka bir çıkış yolu bulamadığını belirtiyor. Gana hükümeti ise, konuya ilişkin sorulara yanıt vermedi.
