Yüz binlerce kişi Ekim ayında yayımlanacak olan Erken Emeklilik yasasını bekliyor. Prim gününü doldurmuş ancak devletin belirlediği yaş sınırına gelmeyi bekleyen emekliler için geri sayım başladı. Türkiye'nin gündeminden düşmeyen EYT konusu nedir, nasıl erken emekli olunur?
EYT NEDİR ?
EYT sorunu, 8 Eylül 1999’da kabul edilen 4447 sayılı Kanun ile gündeme geldi. Kanundan önce erkekler için 25, kadınlar için 20 yıl sigortalıl çalışma süresi ve 5 bin günlük prim gün sayısı emekli olmak isteyenler için yeterliydi. Ancak yapılan düzenlemeyle emeklilik yaşı kadınlarda 58’e, erkeklerde 60’a yükseltilirken, emekli olmak için gerekli prim gün sayısı ise 7 bin güne yükseltildi.
EMEKLİLİK YAŞI DÜŞTÜ MÜ?
Cumhurbaşkanı Erdoğan yaptığı açıklamada tamamlayıcı emeklilik sistemine ilişkin yeni kanunun yürürlüğe girmesiyle birlikte tüm çalışanların kıdem tazminatına tabi geçmiş döneme ait hakları aynı şekilde ve aynı şartlara tabi olarak korunacağını belirtti. 1 Ocak 2022'den sonra kıdem tazminatını hak edecek şekilde işten ayrılan çalışan geçmiş kıdem tazminatını alabilecek Katılımcı, 60 yaşını tamamladıktan sonra emekli olmaya hak kazanacak, talepte bulunan kişilere emeklilik hesabındaki birikimlerinin yüzde 25'ini geçmemek kaydıyla defaten ödeme yapılabilecek.Çalışan istifa ettiğinde bireysel fon hesabındaki tutarlar kazanılmış hak olarak kendisinde kalacak.
Bu sistem, Bireysel Emeklilik Sistemi'nin yeniden yapılandırılmış halidir. Önceden Otomatik BES adı altında çalışanların Bireysel Emeklilik Sistemi'ne girmesi devlet tarafından destekleniyordu. Çalışanın maaşının %3'ü oranında kesinti yapılıyordu ve Devlet Katkısı dışında işveren katkısı yoktu. Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi'nde ise Devlet Katkısı devam ederken çalışandan olduğu gibi işverenden de kesinti yapılacak ve bu kesintiler senin hesabında aydan aya birikecek şeklinde sistem yenilendi.
Bireysel emekliliğinizi e-devlet üzerinden buraya tıklayarak sorgulayabilirsiniz.
TAMAMLAYICI EMEKLİLİK SİSTEMİ NEDİR ?
Yeni sistem BES sisteminin yenilenmiş şekilde sunulacak. Gündemde, çalışanların emeklilik hesabına iş verenlerin de katkıda bulunması söz konusu. Yeni sisteme geçişin öncelikli amacı tasarrufların artmasını sağlamak. Artan tasarruf da sermaye piyasalarının derinleşmesine ve finansal istikrarın güçlenmesine katkıda bulunacak.
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak tamamlayıcı emeklilik sistemine hakkında şu sözlerle açıklamada bulundu:
“60 ila 100 milyar TL büyüklük sağlayacak tamamlayıcı emeklilik sistemi, sosyal tarafların mutabakatıyla kurularak, özellikle sermaye piyasalarını derinleştirecek kapsamlı bir reform paketi devreye sokulacak”
Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) sosyal tarafların mutabakatı ile kurulacak bir sistem olacak. Çalışanların tamamı zorunlu olarak TES’e dahil edilecek. Çalışan istediği zaman TES’ten çıkamayacak. Yeni işe girip, emekliliği uzun olan çalışanlar TES’E ve fonlu sisteme dahil edilecek. Yaş sınırının üstünde olan çalışanlar ile emekliliğine az kalan çalışanlar ise TES’e dahil edilmeyecek. Tamamlayıcı emeklilik sistemi 2022’de devreye girecek.
EMEKLİLİKTE YAŞI DÜŞÜREN BAZI DURUMLAR:
Erken emeklilikte yaşı düşüren bazı özel durumlar var.
1- Çocuk sayısı:
Çalışan kadınlar için çocukları üzerinden prim kazanabiliyor. 3 çocuk üzerinden 2160 gün yani 6 yıl erken emekli olabiliyor. Bu durumdaki en önemli şart ise çocukların sigortalı olunan tarihten sonra dünyaya gelmiş olmasıdır. Eğer ki bu şart sağlanıyorsa yılı ve günü dolmuş anne 6 yıl erken emekli olabiliyor.
2- Askerlik:
Erkeklerde askerliğe gitme durumunda hem yaşı geriye çekmebilme hem de prim kazanabiliyorlar. Askerliğini sigortalı çalışmaya başlamadan önce yapmış olanların emeklilik yaşını öne çekebilmek için askerlik sürelerinin tamamını borçlanmalarına gerek yoktur. Sigortalı çalışmaya başlama tarihine göre bazen 1 günlük borçlanma bile emeklilik yaşını öne çekmeye yeterlidir. Bazı durumlarda ise askerlik süresinin tamamını borçlanmak bile emeklilik yaşını öne çekmek için yeterli olmayabilir. Bu nedenle, borçlanma yapmadan önce SGK’ya müracaat ederken, emeklilik yaşını öne çekmek için kaç gün borçlanmanın yeterli olacağını sormaları gerekmektedir.
3- 10 yıl prim:
9 Eylül 1999 ve öncesi sigortalı (SSK) olan çalışanlar, 10 yıllık (3600 gün) primle emekli olma şansını yakalıyor. Bu sisteme göre en erken emeklilik yaşı kadınlarda 50, erkeklerde 55. Bu yaş, ilk sigortalılık tarihi kadınlarda 08.09.1981'den, erkeklerde ise 08.09.1976'dan önce olanlarda geçerli oldu. Bu tarihlerden sonra 9 Eylül 1999'a kadar işe girenler için ise yaş ve kademe devreye girdi. İlk defa işe girilen tarih ve 3600 prim günün tamamlandığı tarihe göre kadınlarda yaş 58'e, erkeklerde ise 60'a kadar yükselebiliyor. İlk defa işe girilen tarih ve 3600 prim günün tamamlandığı tarihe göre kadınlarda yaş 58'e, erkeklerde ise 60'a kadar yükselebiliyor. 3600 gün ile kadında 50, erkeklerde 55 yaş şartlarından hangisi en son gerçekleşmişse, o tarihe göre emeklilik zamanını gösteriyor.
4- Sağlık sorunları:
Rahatsızlıklarınızdan dolayı erken emekli olup olamayacağınız hastalığınızın vücudunuzda yol açtığı işgücü kaybı oranına göre değişir. Şayet rahatsızlığınız en az yüzde 40 oranında işgücü kaybına yol açmışsa, emekli olmak için 18 yıl sigortalılık süresi ve 4680 gün prim ödeme şartlarına tabi olursunuz. Süre ve prim şartını sağladığınızdan, raporunuz ve tıbbi eklerini inceleyecek olan Sosyal Güvenlik Kurumu Sağlık Kurulu da yüzde 40 oranında işgücü kaybınız olduğunu onaylarsa, emekli olabilirsiniz.
-Engel oranı %60‘ın üzerinde olup en az 10 yıldır sigortalı olan ve toplamda 1800 günlük prim ödemesi bulunan kişiler malulen emekli olmaya hak kazanırlar. Bununla birlikte bir başkasının bakımına muhtaç derecede sağlık problemi olanların ise malulen emekliliklerinde sigortalılık süresine bakılmaz.
-Engel oranı %60‘ın altında olanların sağlamaları gereken prim gün şartları farklıdır. Buna göre engel oranı;
%50 ila %59 arasında olanların 4320 gün,
%40 ila %49 arasında olanların 4680 gün prim gün ödemesi yapmış olmaları gerekir.
-Organ nakli yaptıran kişiler koşulsuz bir şekilde malulen emekli olurlar.
-Kemik iliği nakli bu durumun dışında tutulurken diyaliz tedavisini gerekli kılan kronik böbrek hastalıkları da hastalığın durumuna göre malulen emekli olmak için yeterli olabilir.
-Şeker hastalığı dolayısıyla en az 3 organında bozulma meydana gelen kişiler malulen emekli olabilirler.
-Belirti kriterler dahilinde göz hastalıkları da malulen emekli olmaya sebep olabiliyor. Gözden malulen emeklilik şartlarına bakacak olursak; uzman doktorlar tarafından yapılacak incelemeler sonucu görme kaybının çalışmayı engelleyip engellemediği yönünde verilen kararın etkili olduğunu görürüz. Verilecek kararda, görme kaybının %60 ve üzerinde olması beklenir.
-Bu hastalıklar dışında malulen emekli olmaya sebep olabilecek çeşitli sağlık problemleri de bulunuyor.
