Swap nedir? Swap işlemi doları nasıl düşürüyor?

Swap, sözlükte takas, değiş/tokuş olarak açıklanır. Ekonomik piyasalarda ise swap işlemleri, farklı faiz türlerine sahip borçların birbirleri ile değişimi şeklinde tanımlanır.

Sabancı Üniversitesi Ekonomi Uzmanı Özgür Demirtaş, doların hızla düşmesini sağlayan swap işlemlerinin ne olduğunu en anlaşılır ve halk dilinde  anlattı. İşte Demirtaş'ın yalın dili  ile swap nedir ?

 

Swap işlemleri nedir?

1-Elinizde TL varsa onu satıp istediğiniz para birimini alırsınız. Bunun için bir faiz ödemeniz gerekmez. Ama elinizde TL yoksa onu ödünç almanın bir maliyeti vardır. Bu swap faizi TL’si olmayanın TL alıp onu açığa satıp, dolar almasının maliyetidir.

 

2-Swap demek takas demektir. Paranın olmadığı zamanları düşünün, o zaman da takas yapıyorduk. Tavuğumuzu verip elma, elmamızı verip tahta alıyorduk vs. Bunu da ona benzetin. Swap piyasasında iki taraf iki para birimini takaslıyor.

 

Bir de Long ve Short etmek deyimlerini öğrenelim

 

3-Long etmek bir şeyi satın almak demektir. Shortlamak ise elinizde olmayan bir şeyi satmak demektir. Elimizde olmayan bir şeyi nasıl satarım diyeceksiniz. Elinizde olmayan şeyi satmanız için Ödünç almanız gerekir. Tabi Ödünç almanın bir maliyeti vardır. Kimse size malını bedavaya ödünç vermez.

 

4-Biri bir şeyi Shortlayacaksa, yani açığa satacaksa onun değerinin düşeceğini düşünüyor demektir. Ne yapar? Önce o şeyi ödünç alır ve onu açığa satar (diyelim ki 100 Liradan sattı), sonra değer kaybedince geri alır (diyelim ki 70 liradan geri aldı).Bu işlemden 30 Lira kar etti

 

5-Ama bu NET karı değildir. Çünkü açığa sattığı günden geri aldığı güne kadar geçen süre için kendisine yazan Ödünç masrafını vermesi gerekir. 30 Lira karından bu faizi düşünce, bir de alım satım masraflarını düşünce geriye net karı kalır.

 

Faiz değildir

6-Şimdi Swap, Long ve Short etmenin ne olduğunun üzerinden kısaca geçtik. Gelelim Londra piyasasındaki TL swap faizlerine. Bu rakam TL shortlamak yani TL satmak (TLyi de Dolar almak için satıyorlar) için TL bulmanın maliyetidir. Yani Bizim Merkezin verdiği FAİZ falan değildir.

 

Yabancı TL alıp dolara çevirmek istedi

7-Peki ne oldu da Londra TL swap faizi fırladı? Yabancı yatırımcı Dolar/TL nin yükseleceğini düşündüğü için TL satıp Dolar almak istedi (Yani TL SHORT, Dolar LONG olmak istedi). TL’si olmadığı için ne yapması gerekti? Londra piyasasından TL bulması gerekti.

 

8-TL bulmak da oldukça zorlaşmıştı. Niye? Çünkü Londra piyasasına TL sağlayan bankalar TL miktarını kıstılar. Niye? Çünkü Ağustos 2018 deki kanun maddesiyle Türkiye’de yerleşik Bankaların yurtdışı piyasalara sağlayacakları toplam TL miktarı Özsermayelerinin %25i ile kısıtlı idi

 

9-Şimdi yabancı bir yandan TL bulup onu Shortlayıp, Dolar almak istiyor ama bir yandan da TL bulma ve o TL pozisyonunu taşıma maliyeti Yıllık %90 ve %200 lere çıkıyor. O zaman ne yapacak? Olan uzun Dolar pozisyonunu kapayacak ve bu işe de girmeyecek.

 

10-Yani TL’nin Dolar karşısında düşüşüne SPEKULATİF oynayan yabancı yatırımcının canı feci yanmış oldu. Ne güzel işte yansın diyebilirsiniz. Ama öyle basit değil. Basit olsa: sonuna kadar kısarsınız TL arzını, Dolar/TL de yere çakılır. Ama bunu bir müddet yaparsınız.Sonra ne olur?

 

Başka varlıklarını sattı

11-Sonra: Yabancı yatırımcı, Uluslararası swap piyasalarından TL bulma maliyeti fırlayınca elinde Türk varlıkları varsa onları satıp TL bulur. Yani nolur? Borsa’da Türk şirketlerine yatırımı varsa onları satar TL bulur ve Borsa çakılır.Nitekim bu oldu mu?

 

 

TEKNİK TANIMLARLA SWAP NEDİR?

 

Swap, sözlükte takas, değiş/tokuş olarak açıklanır. Ekonomik piyasalarda ise swap işlemleri, farklı faiz türlerine sahip borçların birbirleri ile değişimi şeklinde tanımlanır. Üç tür swap işlemi vardır. Bunlar; para swapı, faiz swapı ve çapraz döviz swapı’dır.

Para swapı işlemleri; tarafların belirli miktardaki para birimlerini önceden anlaştıkları oran ve koşullarda değiştirmesi ile yapılan işlemdir.

Faiz swapı işlemleri; faiz ödemelerinin yapısının değiştiği fakat ana paranın aynı kaldığı işlem türüdür. Faiz swapı işlemleri, gösterge bir anapara tutarı üzerinden farklı faiz oranı esaslarına göre hesaplanacak faizlerin iki taraf arasında anlaşılan vadelerde değişimini öngören bir sözleşmedir.

Çapraz döviz swapı işlemleri; farklı para birimleri ve farklı faiz yapısı üzerine (sabit veya değişken) borçlanan tarafların, diğer tarafın borcuna ilişkin anapara ve faiz ödemelerini yerine getirmek üzere anlaştığı ve bu hususta gerekli yükümlülükleri yerine getiren işlem türüdür.

Swaplar; faiz oranlarına, hisse senedi endekslerine, döviz kurlarına ve emtia fiyatlarına bağlı olarak işlem görebilir. Fakat diğer işlemlerden farklı olarak swaplar, borsada değil tezgah üstü piyasalarda işlem görürler.

 

FOREX SWAP NEDİR?

Forex piyasalarında swap, gecelik taşıma maliyeti/gecelik faiz olarak geçmektedir. Forex swap oranları hesaplanırken, iki ülke para birimi arasındaki faiz farkları dikkate alınır. Forex piyasalarında işlem gören bütün döviz çiftlerinde swap maliyeti bulunmaktadır. Swapsız forex hesap tipine, “islami” veya “swapsız forex” hesabı denilmektedir

Foreks piyasasında işlemler MetaTrader 4 denilen elektronik işlem platformu üzerinden yapılmaktadır. Bu platformda, swap faizi/swap faizleri Amerikan Doları (USD) cinsinden gösterilmektedir. Ancak uluslararası piyasalarda, başka elektronik işlem platformlarında swaplar point cinsinden de gösterilmektedir. Aşağıdaki örnekte swap point’lerini bulabilirsiniz.

Swap Point	Swap Uzun	Swap Kısa
USDTRY	-0.00066	0.00057
USDZAR	-0.00202	0.00118

 

Swap pointlerin okunması şu şekildedir:

 

USDTRY (Dolar/TL) paritesinde, 1 lot uzun pozisyona sahip olunması durumunda gecelik, 66 TRY swap faizi ödenecektir.

 

USDTRY (Dolar/TL) paritesinde, 1 lot kısa pozisyona sahip olunması durumunda gecelik, 57 TRY swap faizi elde edilecektir.

 

 

MERKEZ BANKASI NE YAPMIŞTI?

Merkez Bankası (TCMB) bünyesindeki döviz karşılığı TL swap piyasasında vadesi gelmemiş toplam swap satışı sınırı yüzde 20'den yüzde 30'a çıkarıldı.

 

Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası bankalara gönderdiği yazı ile "Döviz Karşılığı Türk Lirası Swap Piyasasında vadesi gelmemiş toplam swap satış (TCMB tarafından spotta döviz alınması, vadede döviz satılması) işlem miktarı döviz ve efektif piyasaları işlem limitlerinin yüzde 30'si ile sınırlandırılmıştır" denildi. Ayrıca limit kullanımlarının döviz ve efektif piyasaları işlem limitlerinden düşülmeden bağımsız olarak uygulanacağı da belirtildi.

İlgili sınır daha önce yüzde 10 iken yakın zamanda 20’ye çıkarılmıştı. Merkez Bankası yükselen dolara karşılık yaptığı hamle ile bu sınırı yüzde 30’a çekti.