2025 yılı itibarıyla, vatandaşlar genel af haberlerini dikkatle takip ediyor. Kamuoyunda uzun süredir gündemde olan "100. yıl affı" ve benzeri iddialar, 10. Yargı Paketi ile yeniden tartışılmaya başlandı. 55 maddeden oluşan yargı paketi, önümüzdeki günlerde Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne sunulacak. Pakette, 14 farklı kanunda değişiklik ve düzenlemeler yapılması öngörülüyor. Ceza adaletinde cezasızlık algısını ortadan kaldırmayı hedefleyen pakette, ceza süresi ne olursa olsun, mahkumların en az 5’te 1’lik kısmını yatma zorunluluğu getirilmesi de planlanıyor. Vatandaşların genel af beklentileri devam ederken, Adalet Bakanı Tunç’tan açıklama geldi. Bakan Tunç, "Covid izni ile ilgili bir düzenleme dışında genel bir af söz konusu değil" diyerek, konuya son noktayı koydu. İşte detaylar...
GENEL AF ÇIKACAK MI?
Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, gazetecilerle sohbet toplantısı gerçekleştirdi. Bakan Tunç, "Covid izni ile ilgili düzenleme dışında bir af veya genel af söz konusu değil" değerlendirmesi yaptı.
"Mesela hasta hükümlüler; 'Cezaevinde ölmesin hükümlü' diyoruz. Bu insan haklarına aykırı. Bunların bir genel af şeklinde yorumlanması doğru değil" açıklamasını yapan Tunç, şu ifadeleri kullandı:
"Covid izniyle ilgili bir çalışma ‘olabilir’ dedik. Af mı geliyor? şeklinde yorumlara neden oldu. Oradaki husus tamamen Covid izni süreciyle ilgili. 2020’de Covid izninden yararlanıp açık cezaevinde bulunanlar denetimli serbestlikten faydalanarak tahliye edilmişti. Covid devam ettiği müddetçe bu süre 31 Temmuz 2023’e kadar uzatıldı. O tarihten sonra bu kişilerden koşullu salıverilmesine 5 yıl kalanların Covid izni kapsamında hayatına devam etmesine, koşullu salıverilmesine 5 yıldan fazla olanların ise cezaevine dönmesine yönelik bir düzenleme yapıldı. Bu düzenlemeden yaklaşık 100 bine yakın kişi faydalanmış oldu.
Kapalı cezaevinde bulunanlar da 3 yıl erken açık cezaevine geçmiş oldular. Bu düzenlemeden 31 Temmuz 2023 tarihi itibariyle cezası kesinleşen ve cezaevinde bulunanlar yararlandı. 31 Temmuz 2023’te cezaevinde değil ama daha önce suç işlemiş ancak cezasının infazı henüz kesinleşmemiş ve hapse girmemiş olanların, yargılamadaki gecikmeden dolayı bu düzenlemeden yararlanamaması gibi bir durum ortaya çıktı. Bu yönde müracaatlar, talepler oldu. Bu talepler doğrultusunda bir düzenleme olabilir. Buradan bir af geliyor değerlendirmesi yapmak doğru değil, gündemde af söz konusu değil.
Cezaevinde Mükerrir Suçlular İçin Koşullu Salıverme Düzenlemeleri
"Bu konu cezaevlerinde mükerrir durumda olanlarla ilgili yani tekraren basit suç işleyenlerin cezaevinde koşullu salıvermeden yararlanıp yararlanamayacağıyla ilgili bir husus. Ceza infaz mevzuatımıza göre bir kişi, terör, cinsel suçlar, uyuşturucu suçu haricinde basit suçlar bakımından ilk kez suç işlediği zaman cezasının yarısını cezaevinde geçirirken koşullu salıverilmesine son 1 yıl kalan hükümlüler denetimli serbestlikten yararlanır.
İkinciyi işlemiş ise cezasının 2/3’ünü, üçüncüyü işlemişse cezasının tamamını yani 4/4’ünü cezaevinde geçirir. Burada bir terör suçlusu ya da uyuşturucu suçlusunun cezasını 3/4’lük bölümünü cezaevinde geçiriyorken basit suçlardan cezaevinde olanların cezalarını neden 4/4’ünü cezaevinde geçirdiklerine dair yakınmalar oluyor. Cezaevinde bu durumda olanların cezalarının 3/4’ünü yatarak dışarı çıkma ümidiyle ıslah olmasının kolaylaşacağına dair çok sayıda başvuru yapılıyor. Bu konuda bir düzenleme yapılması hususu tabi ki milletvekillerimizin, yüce meclisimizin takdiridir."
Yeni Yargı Paketindeki İnfaz Düzenlemeleri ve Ceza Uygulamaları
Adalet Bakanlığı kaynaklarından edindiğim bilgiye göre, yeni taslak paket hazır. Bu taslak ilgili bakanlıklara gönderildi ve görüşe açıldı. Önümüzdeki günlerde Meclis’e sunulması bekleniyor. Daha önceki yargı paketlerinden çıkarılan infaz düzenlemeleri 10’uncu pakette yer alıyor. Pakette, 14 farklı kanunda değişiklik veya düzenleme var. Kanun teklif taslağı yürütme ve yürürlük dahil toplam 55 maddeden oluşuyor.
Pakete göre, ilke olarak hükümlülerin denetimli serbestlikten faydalanabilmesi için cezalarının belirli bir süresini yani koşullu salıverilme tarihine kadar ceza infaz kurumunda geçirmesi gereken sürenin en az 1/5’ini mutlaka cezaevinde geçirmeleri gerektiği kabul ediliyor. Bu durumda örneğin 1 yıl ceza alan 2.5 ay, 6 ay ceza alan 1 ay, 3 ay ceza alan 18 gün, 1 ay ceza alan 6 gün cezaevinde kalacak.
1 yıllık maktu denetimli serbestlik süresi bakımından bir değişiklik yok. Ancak Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın sık sık vurguladığı gibi cezası az olan hükümlüler de dahil olmak üzere bütün hükümlülerin aldıkları cezayla orantılı olarak belirlenecek süreyi mutlaka ceza infaz kurumunda geçirmeleri sağlanacak. 1 ay bile ceza alan mutlaka cezaevine girip hapis yatacak. Böylece, toplumdaki cezasızlık algısının ortadan kaldırılması sağlanacak.
Tutuklama yasağına ilişkin 2 yıllık sınır korunuyor. 2 yılın altında ceza gerektiren suçlarda hâkim genel olarak tutuklama kararı vermeyecek. Ancak çok önemli bir değişiklikle 2 yılın altındaki suçlarda hâkimlere tutuklama konusunda takdir yetkisi tanınıyor. Buna göre, “şüphelinin davranışlarının yeniden bir suç işleyeceği hususunda kuvvetli şüphe oluşturması (suç işleme eğilimi)”, “suçun işleniş şekli”, “suçtan meydana gelen zararın ağırlığının kamu düzenini önemli ölçüde bozması” hallerinde hâkim 2 yılın altındaki suçlarda da şüphelinin tutuklanmasına karar verebilecek.
“Trafik suçları”, “Genel güvenliğin kasten tehlikeye düşürülmesi”, “Meskun mahalde silah atılması”, “Bilişim suçları”, “Telefonla dolandırıcılığı” gibi eylemlerde ceza miktarları yeniden değerlendirilecek. Bu suçların cezalarının alt sınırı yükseltilecek. Trafik suçlarında ehliyetlerin el konulma süresi uzatılacak. Telefon hattı aboneliğinin sınırlandırılmasına ilişkin düzenleme yapılacak. Bu suçların yaptırımı ağırlaştırılarak caydırıcılık sağlanacak.
KISMİ AF MI GELİYOR mu?
Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, “100 yıl affı” ve “genel af” tartışmasını “Genel afla ilgili bir çalışma söz konusu değil. Böyle bir çalışma gündemimizde yok” diyerek noktalamıştı. Ancak AK Parti, dolu cezaevlerini rahatlatacak “kısmi af” diye nitelendirilen bir düzenleme üzerinde çalışıyor. COVID-19 salgını sırasında çıkarılan ve açık cezaevinde bulunan hükümlülerin, kalan cezalarını denetimli serbestlikle dışarıda infazını öngören düzenlemenin kapsamının genişletilmesi tartışılıyor.
Yeni Yargı Paketinde Denetimli Serbestlik Düzenlemesi ve Tarih Kriteri Değişikliği
Yeni yargı paketinin Meclis’teki görüşmeleri sırasında önerge verilecek. 31 Temmuz 2023’ten önce suç işleyip de cezası kesinleşmemiş olanların kalan cezalarını denetimli serbestlikle dışarıda tamamlamaları yolu açılacak. Bu düzenlemeden, denetimli serbestliğe ayrılmalarına 5 yıl veya daha az süre kalanlar yararlanacak. Düzenleme Meclis’ten geçerse 31 Temmuz 2023 tarihinden önce suç işlemiş olmak kaydıyla denetimli serbestliğe ayrılmalarına 5 yıl veya daha az süre kalanlar, kalan sürelerini denetimli serbestlikle çekmek üzere salıverilecekler. COVİD-19 salgını sırasında yapılan ilk düzenlemeden 31 Temmuz 2023 itibarıyla sadece cezası kesinleşmiş olanlar faydalanmıştı. Bu da Anayasa’nın eşitlik ilkesine aykırı olduğu tartışmalarına yol açmıştı. Yeni düzenlemede, cezanın kesinleştiği tarih değil suçun işlediği tarih esas alınacak.
10. Yargı Paketi İçin Meclis'te Parti Uzlaşması ve Ortak Önerge Olasılığı
İYİ Parti, aynı konuda kanun teklifi vermişti. Bakanlık kaynakları, önümüzdeki günlerde TBMM gündemine gelecek yeni yargı paketinin görüşmeleri sırasında partilerin uzlaşması durumunda ortak imza ile önerge verme yoluna gidilebileceğini de vurguladılar. 10. Yargı Paketi konusunda gözler artık Meclis’te...
