FİSA Çocuk Hakları Merkezi’nin, Friedrich Ebert Stiftung Türkiye Temsilciliği desteğiyle yürüttüğü “Çocuk İşçiliği Üzerine Yeniden Düşünmek Programı” çerçevesinde hazırlanan yeni rapor, Türkiye'deki mesleki eğitim merkezlerinde (MESEM) çalışan çocukların haklarındaki ihlalleri gözler önüne serdi.
Akademisyen Nail Dertli’nin sunduğu raporda, Türkiye’nin dört farklı ilinden (İstanbul, Diyarbakır, Adıyaman ve Gaziantep) yapılan araştırmalar sonucunda, çocukların erken yaşlarda, genellikle 8-9 yaşlarında çalışmaya başladığına dikkat çekildi. Raporda, çocukların önce aile işlerinde ücretsiz çalışmaya başladığı, ancak son yıllarda ücretli çalışma biçimlerinin daha yaygın hale geldiği vurgulandı.
MESEM'lerde Çocuklar Günde 12 Saat Çalıştırılıyor
Çocuk işçiliği konusunda önemli bir başka bulgu ise, MESEM’lerde çocukların çalışma saatlerinin uzunluğu oldu. Çocuklar, günde 12 saate varan çalışma sürelerine maruz kalıyor. Bu durum, yasa dışı bir şekilde gece çalıştırılmalarını da beraberinde getiriyor. Çocuklar, aynı zamanda dinlenme haklarını kullanamıyor ya da yasalarla belirlenen dinlenme sürelerinden yararlanamıyor.
MESEM’lerin Durumu
Raporda, Milli Eğitim Bakanlığı'nın zorunlu eğitim müfredatında yer alan yetkinliklerin, MESEM’lerdeki çocuklara kazandırılmasının neredeyse imkansız olduğu da belirtiliyor. Çocuklar, çoğu zaman teorik eğitimi almaktan mahrum kalırken, iş yerlerinde ise temel güvenlik ve sağlık önlemlerinin alınmadığı ifade edildi.
İş Sağlığı ve Güvenliği
Çalışma koşulları ile ilgili bir diğer endişe ise, çocukların sağlık ve güvenlik açısından büyük tehdit altında olmaları. Çocukların büyük bir kısmı, ya doğrudan iş kazalarına uğramış ya da iş yerlerinde yaşanan kazalara tanıklık etmiştir. Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmeyen kazalar, çoğunlukla kayıtlara geçmiyor.
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından yapılan denetimlerin yetersizliği, çocuk işçiliği konusunda önemli bir başka sorun olarak öne çıkıyor. Araştırmalar, her bin çıraktan yalnızca üçünün SGK tarafından denetlendiğini ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın denetimlerinin de etkin olmadığını ortaya koyuyor.
“Çocuk İşçiliği Üstü Örtülüyor”
FİSA Çocuk Hakları Merkezi'nden Ezgi Koman, MESEM’lerin özellikle son bir yılda gündeme gelmesinin çocuk ölümleriyle ilişkilendirildiğini belirtti. Koman, “MESEM’ler, aslında bir eğitim ortamı değil; aksine çocukların iş gücünü sömüren mekanlar haline gelmiş durumda” dedi. Koman, MESEM’lerin Türkiye’deki çocuk işçiliğinin üstünü örtmeye yönelik bir çaba olduğunu vurguladı.
