Dünyada enerji üretiminde önemli bir değişim yaşanırken, kömür enerjisindeki düşüş dikkat çekici boyutlara ulaştı. Uluslararası sivil toplum kuruluşu Global Energy Monitor tarafından hazırlanan ve bu yıl 10’uncusu yayınlanan "Yükseliş ve Çöküş" raporu, 2024’te dünyada devreye alınan yeni kömür kapasitesinin son 20 yılın en düşük seviyesinde olduğunu ortaya koydu.
Rapora göre, 2024’te dünyada yalnızca 44 gigavatlık yeni kömür santrali kapasitesi devreye alındı. Bu rakam, 2004-2024 dönemindeki yıllık ortalama 72 gigavatlık kapasitenin yaklaşık 30 gigavat altında kalıyor. Küresel kömür kapasitesinde görülen bu tarihi düşüş, kömür kullanımının dünya çapında hızla azaldığının bir göstergesi olarak değerlendiriliyor.
ABD ve Çin’de Kömür Tüketimi Düşerken, Hindistan ve Çin’de Artış Var
Son yıllarda, fosil yakıtlardan yenilenebilir enerji kaynaklarına doğru büyük bir kayış yaşanıyor. Bu dönüşüm özellikle kömür kullanımındaki azalma ile kendini gösteriyor. Küresel kömür kapasitesinin 2024’te yalnızca yüzde 1 oranında artması, enerji sektöründeki büyük değişimin bir yansıması.
Avrupa Birliği'nde kömür santrallerinin devreden çıkarılma oranı da dikkat çekiyor. 2024’te AB ülkelerinde 11 gigavatlık kömür santrali kapatıldı. Bu durum, kömürden çıkış sürecinin hızla ilerlediğini ve AB’nin Paris Anlaşması hedeflerine yaklaşmaya başladığını gösteriyor. İngiltere ise, 2024’te son kömür santralini kapatarak, kömürsüz enerji üretimine adım attı.
ABD'de kömür enerjisine olan talep giderek azalmış durumda. 2024'te, kömür santrali kapasitesinde 4,7 gigavatlık bir azalma görüldü. Bu rakam, 2015 yılından bu yana en düşük seviyeyi işaret ediyor. Ülkedeki enerji şirketleri, kömür santrallerini emekliye ayırma planlarını hızla devreye alırken, kömür enerjisinin geleceğiyle ilgili kararlılıklarını sürdürüyorlar.
Çin ise kömür santrali inşaatına devam etse de, küresel kömür kullanımındaki azalma trendini göz ardı edemiyor. Çin, 2024’te rekor seviyede yeni kömür santrali inşa etmeye başlarken, 2025’te kömür tüketiminin zirveye ulaşması bekleniyor. Ancak, Çin hükümetinin bu gelişmeyi kontrol altına alması, ülkenin kömür kullanımındaki düşüş hedefini tehlikeye atabilir.
Türkiye Kömürden Uzaklaşıyor: Yenilenebilir Enerji Yükseliyor
Türkiye de son yıllarda kömür santrali projelerini iptal etme yoluna gitti. 2010'dan bu yana 92 gigavatın üzerinde kömür santrali projesi iptal edilen Türkiye’de, kömür enerjisinden uzaklaşılmaya devam ediliyor. 2024’te yalnızca Kahramanmaraş’taki Afşin-Elbistan A Termik Santrali’nin ek üniteleri gündemde olsa da, Türkiye'nin yenilenebilir enerji yatırımları hızla artmakta.
Avrupa İklim Eylem Ağı Türkiye İklim ve Enerji Politikaları Sorumlusu Elif Cansu İlhan, Türkiye'nin kömürden çıkma sürecinde hızla yenilenebilir enerji kaynaklarına yöneldiğini belirterek, "Türkiye'nin kalan son kömür santrali projelerinin iptal edilmesi ve adil bir kömürden çıkış planı yapılması, ekonomiyi güçlendirecek ve temiz enerji dönüşümüne katkı sağlayacaktır" dedi.
Global Energy Monitor'ün raporunda dikkat çekilen bir diğer önemli konu ise, temiz enerji dönüşümünün hızla ilerlemesi ve kömür enerjisinin gelecekte karşılaşacağı zorluklar oldu. Raporun proje yöneticisi Christine Shearer, kömür kapasitesindeki rekor düşüşü değerlendirerek, "Geçen yıl, temiz enerji dönüşümünün hızla ilerlemesi, kömürün geleceği hakkında bize ipuçları veriyor. Ancak, özellikle en zengin ülkelerde, kömür enerjisinin Paris Anlaşması'na uygun şekilde aşamalı olarak kaldırılması için hala yapılacak çok iş var" ifadelerini kullandı.
Kömürün geleceği, dünya genelindeki enerji dönüşümünü izlerken, kömürden çıkış süreçlerini hızlandıran ülkeler için bir fırsat olarak karşımıza çıkıyor. Yenilenebilir enerji kaynaklarının yükselmesiyle, temiz enerji geleceği daha parlak görünüyor.
Kaynak: AA
