Her ne kadar İsrail'in Telekom Grubu Bezeq'e göre Covid-19 pandemisi döneminde Harediler arasında internet kullanıcılarının sayısı artsa da toplum içinde bunu reddedenler hâlâ çoğunlukta.
Ultra ortodoks hahamlar, müstehcen ve dini açıdan sakıncalı içeriğe maruz kalmamaları için Haredi toplumunun internet kullanımını kısıtlayıcı vaazlar veriyor.
Haredi Yahudilerinin büyük bölümü akıllı telefon veya internet kullanmadığı gibi televizyon da izlemiyor.
Yeşiva adı verilen din okullarında öğrenci 22 yaşındaki Haredi Yahudi Shiele Katz, neden internet kullanmadığını şöyle açıklıyor: "Çünkü insanları bütün kötü şeylere açık hale geliyor. Çocuklar hoş olmayan şeyleri internette görüyor ve buna bağımlı oluyor. Ve bu insanoğlu için iyi bir şey değil."
İnsanlar internete girdiğinde oradaki reklamlar bilinçaltlarına işliyor. Tüm davranışları buna göre şekilleniyor. Biz buna karşı mücadele etmeliyiz. Biz Harediler Tevrat’a göre yaşarız. Tevrat bize nasıl yaşayacağımızı gösterir.
Hanan El
63 yaşındaki öğretmen Yosef Freudigery de internet kullanmamasına benzer sebepler sunuyor: "İnternet, akıllı telefon ve televizyon kullanmamamızın sebebi aklımızın bütün o kötü şeylerle karışmamasını sağlamak. Evde alçakgönüllülüğü mümkün olduğunca yüksek tutmak istiyoruz. İnsanlar kötü resimlerden, kötü fikirler edinmesin diye bunu yapıyoruz.
eknik işler için koşer internet kullanıyoruz'
İnterneti yalnızca ihtiyaç halinde kullandığını ifade eden Yeşiva din okullarında öğrenci 23 yaşındaki Haredi Yahudisi Moshe Gerry, şöyle konuşuyor:
"Akıllı telefonum yok, televizyon izlemiyorum, interneti de ihtiyacım olunca kullanıyorum. Bu bizim internete tamamen karşı olduğumuz anlamına gelmiyor ama açık (filtresiz) internet kullanırsanız, kimse kendisini kontrol edebileceğinin garantisini veremez. Açık internet kullanmanın yanlış olduğunu düşünüyorum."
Yeşiva öğrencisi Ruth Hanan ise "Dindar Yahudiler oralarda olan şeyleri görmenize izin vermiyor. Bu aletlerin kendilerinde bir problem olduğu için değil, gösterdiklerini görmemiz uygun olmadığı için bunları kullanmıyoruz." ifadelerini kullanıyor.
"Koşer internet" diye bir kavramın varlığından bahseden 32 yaşındaki taksi şoförü Hanan El ise "İnternet iki sebeple kullanılır. Eğlence için ve teknik işler için. Teknik işler için 'koşer' (helal) internet diye bir şey var. Koşer internet kullanımı için dükkanlar var. İşiniz olduğunda oraya gidip işlerinizi halledip gidiyorsunuz. Eğer internet eğlence için kullanılırsa o insanın kişiliğini çürütüyor, onu içten yıkıyor." diyor.
Hanan El, "İnternet insanlara yeni bir karakter dayatıyor. İnsanlar internete girdiğinde oradaki reklamlar bilinçaltlarına işliyor. Tüm davranışları buna göre şekilleniyor. Biz buna karşı mücadele etmeliyiz. Biz Harediler Tevrat’a göre yaşarız, etrafımda gördüğünüz tüm bu insanlar hayatlarını Tevrat’a göre düzenler. Tevrat bize nasıl yaşayacağımızı gösterir." şeklinde konuşuyor.
Haredi Yahudileri (Ultra Ortodoks Yahudiler) kimdir, haklarında ne biliniyor?
Yaşadıkları mahallelerin sokaklarında hoparlörlerden internet kullanımına karşı propaganda da yapan ve Ultra Ortodokslar olarak da bilinen Haredi Yahudiler, 9 milyon civarı olan ülke nüfusunun yaklaşık yüzde 12'sini teşkil ediyor.
Ülkedeki Haredi Yahudilerinin büyük çoğunluğu Batı Kudüs'teki Meaşerim Mahallesi'nde ve başkent Tel Aviv yakınlarındaki Bney Brak kentinde yaşıyor.
Çok sayıda çocuk sahibi oldukları için nüfusları hızla artan Haredileri İsrail Meclisinde temsil eden Birleşik Tevrat ve Şas isminde iki parti bulunuyor. Her iki parti de şu an Mecliste muhalefette yer alıyor.
Laik Yahudilerle aralarında gerilim olan ve toplumun geri kalanına entegre olmayı büyük oranda reddeden Haredi Yahudilerinin çoğu, orduda dinlerini yaşayacak uygun ortam bulunmadığı gibi gerekçelerle askerlik yapmayı da reddediyor.
Farklı kültürel ve dini pratiklere sahip gruplardan oluşan Haredi Yahudilerinin tümü, Halaha (Yahudi Şeriatı) adı verilen dini yasaları takip ediyor.
