Uluslararası Adalet Divanı (UAD) Statüsü'nün 63. maddesi, Güney Afrika'nın İsrail aleyhine açtığı soykırım davasına Türkiye'nin müdahil olmasına imkan veriyor.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, "Türkiye olarak Güney Afrika'nın İsrail'e karşı Uluslararası Adalet Divanında açtığı davaya müdahil olmaya karar verdik." ifadesini kullanmıştı.
UAD Statüsü'nün 63. maddesi, Türkiye'nin İsrail hakkındaki soykırım davasına müdahil olmasına gerekli zemini sağlıyor.
Devletler, UAD nezdinde açılmış bir davaya, 2 madde üzerinden müdahil olabiliyor.
Bunların birincisi Divan Statüsü'nün 62. maddesi uyarınca "Bir devlet, davadaki karardan etkilenebilecek hukuki nitelikte bir çıkarı olduğunu düşünürse Mahkemeden müdahil olmasına izin verilmesini talep edebilir." hükmüne dayanıyor.
Nikaragua, Güney Afrika'nın açtığı davaya Divan Statüsü'nün 62. maddesi kapsamında müdahil olacağını bildirmişti.
İkinci olarak Divan Statüsü'nün 63. maddesi uyarınca yapılacak müdahillik talebinde de uyuşmazlık konusu somut olaydan ziyade, uyuşmazlık konusu olan sözleşmenin nasıl yorumlanması gerektiğine ilişkin genel beyanda bulunma imkanı getiriliyor.
DAVAYA MÜDAHİL OLAN ÜLKELER AÇISINDAN DA BAĞLAYICI OLACAK
Buna göre Türkiye, müdahillik başvurusunun kabul edilmesi durumunda, Güney Afrika'nın davasına dayanak teşkil eden 1948 tarihli Birleşmiş Milletler (BM) Soykırımın Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi'nin nasıl yorumlanması gerektiğine ilişkin hususlarda beyanlarda bulunabilecek.
Türkiye bu adımı attığında İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) üyeleri arasında Güney Afrika'nın Gazze'de soykırım yapmakla suçladığı İsrail'e karşı UAD'de açtığı davaya müdahil olan ilk ülke olacak.
UAD Statüsü'nün 63. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, Divan'ın vereceği kararda Soykırım Sözleşmesi'ne ilişin yaptığı yorumun, davanın tarafı olan ülkelerin yanı sıra davaya müdahil olan ülkeler açısından da bağlayıcı olacağı bildiriliyor.
Söz konusu bağlayıcılık, sadece Soykırım Sözleşmesi'nin nasıl yorumlanacağına ilişkin olması bakımından ileride Türkiye'yi ilgilendiren güncel ya da tarihi olaylar açısından herhangi bir dava açılmasına dayanak teşkil etmemesi yönüyle dikkati çekiyor.
UAD, Kolombiya'nın Divan Statüsü'nün 63. maddesi uyarınca müdahillik talebinde bulunduğunu açıklamıştı.
Bunun yanında İrlanda, Belçika, Ürdün ve Libya gibi ülkelerin de İsrail'e karşı açılan davaya müdahillik imkanlarını değerlendirdikleri basına yansımıştı.
63. MADDE KAPSAMINDA MÜDAHİLLİK
Divan, Ukrayna-Rusya arasındaki soykırım davasında, 63. madde kapsamında "müdahillik" başvurusu yapan 33 devletten ABD hariç 32'sinin başvurusunu kabul etmişti.
Divan, Gambiya-Myanmar arasındaki benzer davada da 63. madde kapsamında "müdahillik" talep eden 7 devletin talebi üzerindeki incelemesini sürdürüyor.
SOYKIRIM DAVASI NEDİR?
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan haberi, 'Buradan ilk kez duyurmak istiyorum. Güney Afrika'nın Uluslararası Adalet Divanı'nda İsrail'e karşı açtığı davaya müdahil olma kararı verdik" ifadeleriyle vermişti.
Güney Afrika Cumhuriyeti aldığı kararla birlikte, 29 Aralık 2023'te, 1948 tarihli Birleşmiş Milletler (BM) Soykırımın Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi'ni ihlal ettiği gerekçesiyle İsrail aleyhine Uluslararası Adalet Divanında dava açmıştı.
Güney Afrika, Gazze'deki durumun aciliyet teşkil etmesi nedeniyle UAD'den ihtiyati tedbirlere hükmetmesini istedi ve tedbir talebine ilişkin duruşmalar, 11-12 Ocak'ta Lahey'deki Barış Sarayı'nda gerçekleştirildi.
Divan, Güney Afrika'nın 6 Mart'ta yaptığı ek tedbir talebi üzerine 28 Mart'ta açıkladığı ek tedbir kararında, İsrail'den Gazze'ye acilen ihtiyaç duyulan insani yardımların ulaştırılmasını sağlaması, Filistinlilerin haklarını ihlal etmemesi gerektiği ve ek tedbirlere ilişkin aldığı önlemleri 1 ay içinde Mahkemeye bir rapor sunması kararına vardı.
