Kanunda öngörülen ayrık durumlar saklı kalmak üzere mirasçılar, miras bırakanın ayni haklarını, alacaklarını, diğer malvarlığı haklarını, taşınır ve taşınmazlar üzerindeki zilyetliklerini doğrudan doğruya kazanırlar ve, miras bırakanın borçlarından kişisel olarak sorumlu olurlar. Atanmış mirasçılar da mirası miras bırakanın ölümü ile kazanırlar. Yasal mirasçılar, atanmış mirasçılara düşen mirası onlara zilyetlik hükümleri uyarınca teslim etmekle yükümlüdürler. Miras, üç ay içinde reddolunabilir. Bu süre, yasal mirasçılar için mirasçı olduklarını daha sonra öğrendikleri ispat edilmedikçe miras bırakanın ölümünü öğrendikleri; vasiyetname ile atanmış mirasçılar için miras bırakanın tasarrufunun kendilerine resmen bildirildiği tarihten işlemeye başlar.
Kıdem Tazminatı Kanuni Mirasçılara Ödenir
İşçinin ölümü halinde doğan tazminat tutarı, kanuni mirasçılarına ödenir. Ölen işçinin kanuni mirasçılarının kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için, ölümün doğal nedenler dışında, işçinin kendi kusurlu davranışı ile hatta intiharı nedeniyle meydana gelmiş olması dahi önemli değildir. Bu yönüyle salt ölüm olayının gerçekleşmiş olması yeterlidir. İşverenin, işçinin mirasçılarına kıdem tazminatı ödemesi, işçinin ölümüne yol açan olayda kusuru olup olmamasına bağlı değildir. İşçi, ölüme yol açan olayı kendi kusuruyla yapmış olsa bile işveren mirasçılarına kıdem tazminatı öder. İşçinin ölümünün, işyerinde veya işyeri dışında olmasının bir önemi bulunmamaktadır. Ancak ölüm olayı işverene, iş sözleşmesini haklı bir sebeple fesih olanağı sağlıyorsa mirasçıların kıdem tazminatı hakkı ortadan kalkabilir. Buna işçinin iş güvenliğini tehlikeye sokan kasti davranışları veya işini savsaklaması sonucu ölümü halinde, işverenin haklı bir sebeple iş sözleşmesini bozması örnek olarak gösterilebilir.
Kanuni mirasçıların kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için ölen işçinin o işyerinde en az 1 yıllık kıdeme sahip olması gerekmektedir. İşçinin ölmesi nedeniyle iş sözleşmesi sona erdiği takdirde, işçinin yasal mirasçıları, ölen işçi en az 1 yıl çalışma koşulunu yerine getirmişse, kıdem tazminatını almaya hak kazanırlar.
Kıdem tazminatı işçinin kanuni mirasçılarına ödenmekte olup iradi yani atanmış mirasçılarına ödenmemektedir.
Veraset ilamında tespit edildiği üzere kanuni mirasçılara miras paylarıyla orantılı olarak kıdem tazminatı ödemesi gerekmektedir.
Ölüm Tazminatı Sağ Kalan Eşe, Ergin Olmayan Çocuklara, Bakmakla Yükümlü Olunan Kişilere Ödenir
6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’ nun 440. Maddesi’ ne göre: “Sözleşme, işçinin ölümüyle kendiliğinden sona erer. İşveren, işçinin sağ kalan eşine ve ergin olmayan çocuklarına, yoksa bakmakla yükümlü olduğu kişilere, ölüm gününden başlayarak 1 aylık; hizmet ilişkisi 5 yıldan uzun bir süre devam etmişse 2 aylık ücret tutarında bir ödeme yapmakla yükümlüdür. Bu sayılanlardan herhangi biri de yoksa işveren işçinin kanuni mirasçılarına bu tazminatı ödeme yükümlülüğü yoktur. Çünkü kanun maddesi açık ve net olup, kanuni mirasçılarından bahsetmemektedir.
İşyerindeki kıdem süresi 1 yıldan az olup ölen işçinin sağ kalan eşi ve ergin olmayan çocukları bunlar yoksa bakmakla yükümlü olduğu kişilere 1 aylık ücret tutarında ölüm tazminatı ödenir. Sağ kalan eş, resmi evlilik bağıyla evli olan eşi kapsamakta olup, resmi evlilik bağı olmayan ya da boşanmış eşi kapsamamaktadır. Ergin olma 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu’ nun 11 ve 12. Maddelerine göre belirlenmektedir. Erginlik 18 yaşın doldurulmasıyla başlar. Evlenme kişiyi ergin kılar. 15 yaşını dolduran küçük, kendi isteği ve velisinin rızasıyla mahkemece ergin kılınabilir.
Ergin olmayan evlat edinmiş çocuklar da kapsama girmektedir. Ergin olan çocuk için ölüm tazminatı ödenmez.
4721 Sayılı Kanun’ un 364. Maddesine göre; herkes, yardım etmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan üstsoyu ve altsoyu ile kardeşlerine nafaka vermekle yükümlüdür. Burada aslında kişinin bakmakla yükümlü olduğu kişiler düzenlenmiştir. Yani üstsoy olarak işçinin annesi, babası, büyükannesi, büyükbabası, altsoy olarak işçinin çocukları, torunu ve onların çocuklarıdır. Buna göre işçinin amca, hala, teyze, dayı, kuzen gibi aile üyeleri üstsoy ve altsoy olarak kabul edilemeyeceğinden ölüm tazminatı ödenemez.
Ölüm tazminatının hak sahiplerine eşit bir şekilde paylaştırılarak ödenmesi uygun olacaktır. Ergin olmayan çocuklarına ödeme yapmada ona bakmakla yükümlü olduğu kişi olup olmadığına bakılır, bakmakla yükümlü olduğu kişi varsa örneğin annesine babasına ödenmesi gerekir. Şöyle ki, 4721 Sayılı Kanun’ un 335. Maddesine göre ergin olmayan çocuk ana ve babasının velayeti altındadır. Yasal sebep olmadıkça velayet ana ve babadan alınamaz.
Ölüm Tazminatı İle Kıdem Tazminatının Karşılaştırılması
Ölüm tazminatı ölen işçinin hak sahiplerine, kıdem tazminatı kanuni mirasçılarına ödenir. Ölüm tazminatı mirasçılık sıfatına bağlı olmayıp hak sahipleri mirası ret etmiş olsalar bile ödenmesi gereken bir tazminattır.
Kıdem tazminatı, ölen işçinin işçilik hizmetinin iş mevzuatı açısından karşılığı iken, ölüm tazminatı ölen işçinin geride bıraktığı hak sahiplerine maddi destek sağlamaktadır.
Ölüm tazminatı 6098 Sayılı Kanun’ da kıdem tazminatı 4857 Sayılı Kanun’ da düzenlenmiştir. Kıdem tazminatı ödemesinde en az 1 yıl çalışma şartı varken ölüm tazminatında bu şart yoktur. İşçi işe girdiği gün vefat etse ölüm tazminatına hak kazanılmaktadır.
Kıdem tazminatında son brüt giydirilmiş ücret, ölüm tazminatında son brüt çıplak ücret esas alınmaktadır.
İşe İade Davası Sırasında Ölen İşçinin Hakları
İşçinin ölümü feshi izleyen 4 ay geçtikten sonra gerçekleşmiş olmakla, ölen işçinin mirasçılarına 4 aylık süre için boşta geçen süreye ait ücret ve diğer hakların ödenmesi gerekir. Boşta geçen süreye ait 4 aylık süre için ücret ve diğer haklarının davalıdan alınarak davacı ölen işçinin mirasçılarına ödenmesine karar verilmelidir. Karar oy çokluğuyla verilir.
Ölüm Anında Hak Edip Kullanılmayan Yıllık İzin Ücrete Dönüşür
Yıllık ücretli izin hakkı, hizmet akdinin işçi veya işveren tarafından feshi veya işçinin ölümü ile izin ücretine dönüşmektedir.
Kıdem ve Ölüm Tazminatlarının Vergilendirilmesi
Kıdem tazminatının yasal tavan tutarına kadar yapılan kısmı vergiden müstesna, aşan kısım vergiye tabidir. 7338 Sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu’ nun 2. Maddesi’ nde “veraset” tabiri; miras vasiyet ve miras mukavelesi gibi ölüme bağlı tasarrufları ivazsız intikal tabiri hibe yoluyla veya herhangi bir tarzda olan ivazsız iktisapları (maddi ve manevi bir zarar mukabili verilen tazminatlar ivazsız sayılmaz.) ifade etmektedir.
Ölüm Tazminatı ve Kıdem Tazminatının Birlikte Ödenip Ödenmeyeceği
Bu konuda doktrinde bir fikir birliği bulunmamaktadır. Bazı yazarlara göre birlikte ödenmekte bazı yazarlara göre ölüm tazminatı 4857 Sayılı Kanun’ a tabi olanlara ödenmemektedir. Ancak 6098 Sayılı Kanun genel kanun, 4857 Sayılı Kanun özel kanun olduğu, özel kanunların genel kanunlara önceliği bulunduğu dikkate alındığında ölüm tazminatı ile ilgili bir düzenleme 4857 Sayılı Kanun’ da yer almadığı için 4857 Sayılı Kanun’ a tabi olan işçiler açısından işçinin ölümü halinde kıdem tazminatı yanında ölüm tazminatı da ödenmelidir.
Hak Edip Kullanılmayan Yıllık İzin Ücreti Mirasçılara Ödenir
İşçinin ölümü iş sözleşmesinin sona ermesi anlamına geleceğinden ölen işçinin hak edip kullanmadığı yıllık izin ücretinin ölenin mirasçılarına ödenmesi gerekir.
Diğer İşçilik Hakları Yasal Mirasçılara Ödenir
Ödenmeyen ücret, fazla çalışma ücreti, ulusal bayram ve genel tatil ücreti, hafta tatili ücreti, prim, ikramiye ve diğer işçi alacakları işçinin ölümü halinde yasal mirasçılarına ödenmektedir.
İşverenlerin iş ve işlemlerinde buna uygun olarak hareket etmelerini tavsiye ederiz.
KAYNAKÇA:
Yargıtay 22. HD 01.07.2020 Tarihli 2017/45845 E. 2020/8447 K.
Yargıtay 9. HD 15.09.2009 Tarihli 2009/21710 E. 2009/22886 K.
Yargıtay 9. HD 23.12.2002 Tarihli 2002/26577 E. 2002/24631 K.
