Moğolistan’ın Arhangay bölgesindeki Nomgon Vadisi’nde yürütülen kazılar, Göktürk dönemine ait önemli bir keşfi gün yüzüne çıkardı. Türk Akademisi ve Moğolistan Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü işbirliğiyle 2019 yılından bu yana sürdürülen kazılarda, İkinci Türk Kağanlığı’nın kurucusu İlteriş Kutlug Kağan’a onuruna yapılmış bir anıt külliye ve yazıt bulundu. Bu yazıt, Göktürk Devleti’nin ilk dönemine dair önemli bilgileri ortaya koyuyor.
İlteriş Kutlug Kağan’a Ait Yazıtın Keşfi
Türk Akademisi, Moğolistan Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü ile birlikte, Moğolistan’daki Nomgon-2 Anıt Külliyesi üzerinde 2019’dan bu yana kazı çalışmalarını sürdürüyor. 2022 yılında yapılan kazılarda, İlteriş Kutlug Kağan’a ait olduğu düşünülen bir yazıt bulundu. Bu yazıt, Göktürk alfabesiyle yazılmış 12 satırdan oluşuyor ve kutlu kağanın adıyla ilgili önemli bilgiler veriyor. Ayrıca, yazıtın Soğdca yazılmış kısmı da bulunmuş durumda.
Yazıtın alt kısmı büyük oranda tahrip olmuş olsa da, yazıtın arka yüzünde yer alan Çin hiyeroglifleriyle yazılmış metin kısmen korunmuş. Bu metnin tam olarak ne anlama geldiği ise henüz çözümlenmiş değil. Ancak, yazıtın üzerinde “Türk” ve “Kutlug” gibi terimlerin yer alması, bu bulgunun Göktürkler’e ait olduğunu doğrulayan önemli bir işaret.
Bu keşif, Göktürk dönemi hakkında önemli bilgiler sunuyor ve Türk tarihi için büyük bir değer taşıyor. Türk Akademisi, kazıların devam edeceğini ve yazıttaki Çince metnin çözülmesi için uzmanların da katkı sağlayacağını belirtti. İlteriş Kutlug Kağan’ın 682-692 yılları arasında hüküm sürdüğü döneme ait bu yazıt, aynı zamanda "Türk" adının geçtiği ilk yazılı metin olarak kabul ediliyor.
Kazı çalışmalarının devam etmesi bekleniyor. Türk Akademisi ve Moğolistan Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü, Nomgon Vadisi’ndeki bulguların, Göktürkler’in tarihine ışık tutmaya devam edeceğini belirtti. Bu bulgular, hem Türk tarihi hem de Orta Asya’nın erken dönemlerine dair önemli veriler sunmaya devam edecek.
Bu yazıt, Göktürk dönemi üzerine yapılan araştırmalar için bir dönüm noktası niteliğinde. Kazıların ilerleyen aşamalarında, bu anıt külliyenin tam olarak ne zaman ve hangi koşullarda inşa edildiği hakkında daha fazla bilgi edinilmesi bekleniyor.
