Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Öğretim Üyesi Prof. Dr. İsmail Köse’nin yürütücülüğünde gerçekleştirilen araştırma kapsamında, Fatih Sultan Mehmet’in fetih yolculuğunu belirlemek amacıyla literatür taramaları ve arazi çalışmaları yapıldı. "MÖ 401-400 yılında Onbinler'in ve 1461 yılında Fatih Sultan Mehmet'in Karadeniz'e varış güzergahlarının tespiti" başlıklı proje, Avrupa Birliği destekli COST Aksiyonu Bilim ve Teknolojide Avrupa İşbirliği Programı-SEADDA çerçevesinde KTÜ Teknoloji Transferi Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin katkılarıyla hayata geçirildi ve TÜBİTAK’a sunuldu.
Trabzon, Erzurum ve Gümüşhane’deki farklı üniversitelerden sekiz akademisyenin katılımıyla yürütülen çalışmalarda, tarihî belgeler ve coğrafi veriler analiz edilerek Fatih Sultan Mehmet’in ordusunun izlediği kara güzergahı tespit edildi. İki yıl süren araştırmalar sonucunda belirlenen rotalar dijital olarak haritalandırıldı.
Fatih’in Rotası Yüzlerce Yıl Sonra Ortaya Çıktı
Prof. Dr. Köse, proje sürecinde karşılaşılan zorluklara dikkat çekerek, "2019 yılından itibaren bu yolları araştırıyorduk. Ancak finansman sıkıntıları nedeniyle ilerleyemedik. TÜBİTAK desteğiyle projelendirme yaparak araştırmalarımızı sürdürdük. 2022 yılında sahaya indik ve 2024 yılı itibarıyla çalışmaları tamamladık. Trabzon’a ulaşan birçok eski ticaret yolu, askeri güzergah ve lejyon yolu mevcut. Ancak bizi ilgilendiren asıl konu, Fatih Sultan Mehmet’in fethi gerçekleştirdiği rota idi. Bayburt’tan sonrası tam olarak bilinmiyordu. Çeşitli iddialar bulunsa da sahada doğrulanmış veriler yoktu. Biz literatürü ve arazi topografyasını birleştirerek güzergahı belirledik" dedi.
Fatih Sultan Mehmet’in Trabzon seferinde Bayburt-Aydıntepe-Maçka hattını izlediği tespit edilirken, bu güzergahın Osmanlı öncesinde de farklı uygarlıklar tarafından kullanıldığı belirlendi. Çalışmalar sırasında bölgede eski kale yapıları, köprüler ve gözetleme kuleleri de incelendi. Ancak zamanla yol izlerinin büyük oranda kaybolduğu, Karayolları çalışmaları ve define avcıları nedeniyle bazı tarihi kalıntıların yok olduğu tespit edildi.
Tarihi Yol Turizme Kazandırılacak mı?
Prof. Dr. Köse, yapılan keşfin kültürel miras açısından büyük bir öneme sahip olduğunu vurgulayarak, "Bu sadece akademik bir çalışma değil, aynı zamanda turizme kazandırılabilecek bir miras. Ancak fiziki düzenlemeler ve işaretlemeler yapılmazsa, bu güzergah unutulmaya yüz tutabilir. Büyükşehir Belediyesi, Valilik ve Kültür ve Turizm Müdürlüğü gibi kurumların bu konuda adım atması gerekiyor. Eğer gerekli düzenlemeler yapılırsa, bölge için tarihi ve turistik açıdan çok önemli bir eser ortaya çıkacaktır" diye konuştu.
4 Ana Rota Üzerinde Çalışıldı
Karadeniz Teknik Üniversitesi Tarih Bölümü Doç. Dr. Osman Emir ise araştırmada dört farklı güzergahı incelediklerini belirterek, "Osmanlı döneminde kullanılan ancak Roma İmparatorluğu'na kadar uzanan klasik İpek Yolu güzergahı, Hamsiköy üzerinden geçen eski Zigana Yolu, yaz aylarında tercih edilen Karakapan Yolu ve Kuştul-Galyan rotası olmak üzere dört ana yol üzerine çalıştık. Bayburt’tan başlayan hareketin Aydıntepe üzerinden Maçka güzergahına indiğini belirledik. Ancak kesin sonuçları bilimsel makaleler yayınlandıktan sonra paylaşmanın daha doğru olacağını düşünüyoruz" dedi.
