ÖZEL HABER- DİLARA ADAK
Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB), çocukların hayatını derinden etkileyebiliyor. Peki, ebeveynler bu süreçte nasıl bir yol izlemeli? Psikolog ve Çocuk Gelişim Uzmanı Esra Eda Erol, çocukların travmayı atlatmasına yardımcı olacak kritik adımları anlatıyor. İşte çocuğunuzun iyileşme yolculuğunda rehber olacak öneriler…
Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) Nedir?
TSSB, kişinin yaşadığı ya da tanık olduğu travmatik bir olay sonrasında ortaya çıkan, yoğun korku, çaresizlik ve dehşet hissiyle kendini gösteren bir ruhsal durum olarak tanımlanabilir. Birey, olayın etkisinden çıkmakta zorlanır; yaşadıklarını sık sık hatırlayabilir, tetikleyicilere karşı aşırı hassas olabilir ve günlük hayatını sürdürebilmekte güçlük çekebilir. Bu süreçte kaçınma davranışları, uyku problemleri, ani öfke patlamaları ve sürekli tetikte olma hali sıkça görülebilir. Özellikle çocuklarda oyunlarına veya çizimlerine travmanın yansıması da önemli bir işaret olarak kabul edilir.
Çocuklarda TSSB’yi Nasıl Fark Edebiliriz?
Travma geçiren çocuklar bunu kelimelerle ifade etmekte zorlanabilir, ancak davranışlarıyla belli ederler. En sık görülen belirtiler arasında kabuslar, uyku problemleri ve travmayı oyunlarında ya da çizimlerinde tekrar etme yer alır. Ani duygusal değişimler, aşırı korkular ve öfke patlamaları görülebilir. Travmayı hatırlatan yerlerden veya insanlardan kaçınma, dikkat ve konsantrasyon güçlüğü yaşama da yaygın belirtilerdendir. Bazı çocuklar ise yaşına uygun becerilerde gerileme göstererek parmak emme veya alt ıslatma gibi davranışlara dönebilir. Eğer çocuğunuzda bu tür değişiklikler fark ediyorsanız, onun duygularını anlamaya çalışmak ve gerektiğinde bir uzmandan destek almak önemlidir.
Çocuğumun yaşadığı travmayı konuşmaya zorlamalı mıyım, yoksa beklemeli miyim?
Çocuğu travmayı konuşmaya zorlamak uygun değildir. Ancak, duygularını paylaşmaya hazır olduğunda ona güvenli bir alan sağlayarak yargılamadan dinlemek önemlidir.
Çocukların Bir Travmayı Daha Kolay Atlatabilmesi İçin Aileler Neler Yapabilir?
Çocukların travmayı sağlıklı bir şekilde atlatabilmesi için öncelikle güvenli ve destekleyici bir ortam sunmak önemlidir. Günlük rutinleri korumak, çocuğa istikrar ve güven hissi verir. Duygularını ifade etmesine izin vermek, onları yargılamadan veya eleştirmeden dinlemek, çocuğun kendini anlaşılmış hissetmesini sağlar. En önemlisi, her durumda onun yanında olduğunuzu hissettirmek, çocuğa yalnız olmadığını ve güvende olduğunu hatırlatır.
TSSB Yaşayan Bir Çocuğa Yaklaşırken Nelere Dikkat Edilmelidir?
Travma yaşayan bir çocuğa yaklaşırken sabırlı ve anlayışlı olmak çok önemlidir. Onun duygularını küçümsememek, yaşadıklarını geçiştirmemek ve hissettiklerini ciddiye almak güven duygusunu pekiştirir. Travmayı hatırlatan tetikleyicilere karşı dikkatli olmak, çocuğun kendini tekrar tehdit altında hissetmesini önleyebilir. Empati göstermek, ona duygularının anlaşıldığını hissettirmek ve yalnız olmadığını vurgulamak, iyileşme sürecinde destekleyici bir rol oynar.
Travmanın Çocuğun İleriki Yaşamındaki Etkilerini En Aza İndirmek İçin Hangi Adımları Atmak Gerekir?
Travmanın uzun vadeli etkilerini en aza indirmek için çocuğun ihtiyacına uygun profesyonel destek almak önemlidir. Travma, çocuğun güven ve kontrol hissini zedeleyebilir; bu nedenle ebeveynler, onunla güçlü bir bağ kurarak güvenli bir ortam sağlamalıdır. Çocuğun stresle başa çıkma becerilerini desteklemek, onu rahatlatan ve öz güvenini artıran aktivitelere yönlendirmek de süreci olumlu yönde etkileyebilir.
Oyun terapisi ya da diğer terapi yöntemleri TSSB yaşayan çocuklarda ne kadar etkili?
Oyun terapisi, özellikle küçük yaş gruplarında, çocukların travmayı ifade etmesi ve işleyebilmesi açısından oldukça etkili bir yöntemdir. Bunun yanında bilişsel davranışçı terapi (BDT) ve travma odaklı terapiler de etkinliği kanıtlanmış yöntemlerdir.
Ebeveynler kendi duygusal durumlarını yönetirken çocuklarına nasıl destek olabilir?
Ebeveynlerin kendi streslerini ve kaygılarını sağlıklı bir şekilde yönetmeleri, çocuklarına daha güçlü ve güven veren bir destek sunmalarını sağlar. Bu süreçte profesyonel yardım almak da faydalı olabilir.
Bu durum çocuğumun geleceğini nasıl etkiler? Normal bir hayat sürdürebilir mi?
Erken müdahale ve doğru destekle TSSB yaşayan çocuklar sağlıklı bir hayat sürdürebilir. Ancak ihmal edilen vakalarda ileriki yaşlarda duygusal ve sosyal sorunlar gelişebilir.
TSSB’nin uzun vadede kalıcı hasar bırakmasını önlemek mümkün mü?
Evet, erken dönemde profesyonel destek alınması ve güvenli bir çevre sağlanması, TSSB’nin kalıcı etkilerini önleyebilir.
Bir travmayı tamamen atlatmak ne kadar sürer? Çocuğum ne zaman eskisi gibi olur?
Travmanın etkisi her çocukta farklı sürede geçer. İyileşme, çocuğun bireysel özelliklerine, travmanın şiddetine ve aldığı desteğe bağlıdır. Düzenli terapi ve destekle çoğu çocuk yeniden dengeli bir hayat sürdürebilir.
Profesyonel yardım almamız şart mı, yoksa bu süreci evde destekle çözebilir miyiz?
Evde destek önemlidir ancak TSSB belirtileri yoğun ve uzun süreliyse profesyonel yardım mutlaka alınmalıdır.
Okuldaki öğretmenlerin ya da arkadaşlarının bu süreçteki rolü ne olabilir? Onlardan nasıl destek isteyebilirim?
Öğretmenler, çocuğun okul ortamında güvenli bir alan bulmasına yardımcı olabilir. Onlara çocuğun ihtiyaçları ve yaşadığı durum hakkında bilgi vererek empatiyle yaklaşmalarını sağlayabilirsiniz.
