ÖZEL HABER- DİLARA ADAK
Yapay zeka dünyasında son dönemde yaşanan gelişmeler, teknoloji devlerini yeniden şekillendiriyor. OpenAI'ın ChatGPT'si ile DeepSeek'in R1 modeli arasındaki rekabet, sadece teknik bir yarış değil, aynı zamanda açık kaynaklı teknolojinin kapitalist sistemde yarattığı devrim niteliğindeki etkileriyle de dikkat çekiyor. DeepSeek'in ücretsiz ve açık kaynaklı yapısı, yapay zekanın özel sektör tekelinden kurtulup bireysel kullanıma açılmasına öncülük ederken, ChatGPT'nin pahalı ve kapalı sistemleri ise sorgulanıyor. Peki, bu iki dev model arasındaki farklar neler? DeepSeek, ChatGPT'yi geride bırakabilir mi? Yapay zeka dünyasında gelecekte bizi neler bekliyor? Komut Mühendisi Mete Avcı, tüm bu soruları yanıtladı ve yapay zekanın geleceğine dair çarpıcı tahminlerde bulundu.
Deepseek ve ChatGPT arasındaki temel farklar neler?
Aşağıdaki tüm sorular, iki platformun en güçlü amiral gemisi (flagship) modelleri olan ChatGPT o1 ve DeepSeek R1 bağlamında yanıtlandı. Bu iki modelin bu kadar çok kıyaslanma sebebi, ikisinin de düşünerek konuşmaları, yani yanıt vermeden önce plan yapan modeller olmalarıdır.
DeepSeek açık kaynaklı bir platformdur, ChatGPT ise kaynak kodunu açığa sermez. Yani DeepSeek modelleri bilgisayara indirilip kullanılabilir ancak ChatGPT için bu durum söz konusu değildir. Piyasada bir açık kaynak kodun tarihte yarattığı en büyük etki R1 ile görülmüştür; bu büyük bir devrimdir çünkü yapay zekanın özel sektöre ve tekele teslim edilmesinin önüne geçme potansiyeline sahiptir. ChatGPT ücretsiz kullanıma yalnızca en eski modelini sunmaktadır. Ancak DeepSeek, gündem yaratan en güçlü modeli olan R1'i hem açık kaynaklı hem de ücretsiz kullanıma sunmaktadır. Chatgpt arayüzü ile $20 ve $200 olmak üzere iki plan sunarken, DeepSeek'te sadece özel yazılımlardan sunucuya yapılan API çağrıları için ücret alınır ancak bu operasyonel süreç gereği olağan bir durumdur, kar amacı gütmez. Fiyat hesaplaması, girdi (input) ve çıktı (output) token sayısı üzerinden yapılır; token ise verilen girdi veya çıktıdaki anlamlı herhangi bir birime verilen addır, bir sözcük de olabilir, bir noktalama işareti de.
ChatGPT'yi özel yazılımla kullanmanın tek yolu ücretli API çağrısı yapmaktadır ve bu ücret ($15/1M input; $60/1M output token) DeepSeek çağrılarının ($0.14/1M input; $2.19/1M output token) ücretinin inputta 107, outputta 28 katıdır. Bizim LLM'e (Large Language Model - Büyük Dil Modeli) gönderdiğimiz metin veya verideki token sayısı input token fiyatından hesaplanır.
Piyasayı sarsan temel etkenlerden biri, bu olağanüstü boyuttaki fiyat farkıdır ve başta OpenAI olmak üzere yapay zeka geliştiren tüm büyük şirketlerin duruşuna gölge düşürmüştür. Aynı derecede önemli olan diğer etken ise, DeepSeek modellerinin inanılmaz optimizasyonudur; orta düzeyde ekran kartı olan basit bir oyuncu bilgisayarı ile çok güçlü modeli çalıştırabilmek anlamına gelir; bu durumda API ücretine gerek kalmadan doğrudan kişinin kendi bilgisayarında ücretsiz çalışabilir. ChatGPT modelleri hiçbir kişisel bilgisayarda çalıştırılamaz çünkü hem kodu gizlidir, hem de Nvidia sunucusu aracılığıyla kullanılabilen ticari düzey ekran kartlarına ihtiyaç duyar.
Bu iki modelin teknik yetenekleri açısından öne çıkan yönleri nelerdir?
ChatGPT o1, 200 bin tokenlık bağlam kapasitesiyle çok uzun yanıtların alınabilmesini ve düşük hata payıyla devasa kodların yazılabilmesini sağlamaktadır ancak aşırı pahalı ve kısıtlıdır. ChatGPT'nin 20 dolara satılan sürümünde haftalık 50 mesaj hakkı bulunuyor. R1 ise tamamen ücretsiz olmakla kalmayıp mevcut gündemi, o1'i limit testlerde başta matematik ve kodlama olmak üzere yenilgiye uğratmasıyla başlamıştır; yani burada bugüne kadarki en pahalı yapay zeka modelinin ücretsiz bir model tarafından ezilmesinden söz ediyoruz. Üstelik bu ücretsiz modeli geliştirmek DeepSeek'e 5 milyon dolara mal olmuştur ve bu rakam ChatGPT geliştiricisi olan OpenAI CEO'su Sam Altman'ın özel arabasının fiyatından daha düşüktür. Aslında temel çelişki, teknik yeteneklerden ziyade, her iki model de müthiş performans gösterirken birinin hem daha müthiş hem bedava olmasıdır.
Deepseek’in sunduğu yenilikler yapay zeka dünyasında nasıl bir değişim yaratabilir? ChatGPT’ye kıyasla hangi alanlarda daha başarılı olabilir?
DeepSeek R1, aşırı düşük maliyetle çok büyük işler yapılabileceğini gözler önüne sermiştir ve henüz geçen haftalarda Trump’la birlikte 500 milyar dolarlık Stargate projesini duyuran OpenAI’ın güvenilirliğini sarsmıştır. Açık kaynak her zaman için özgürlükçü ve bireyden yana olmuştur. Teknoloji alanında önemli bir devrimin başladığı söylenebilir çünkü açık kaynak her yere ücretsiz entegre edilebilir. Bu durum doğal olarak yapay zeka kullanımını yaygınlaştıracak ve böylelikle insanlığa daha büyük katkıların sağlanmasına ortam hazırlayacaktır. Ancak bununla birlikte riskler de büyümektedir çünkü yerel (yani kendi bilgisayarımızda) kullanılan bir yapay zekayı istediğimiz gibi özelleştirebilir ve sansürünü kaldırarak tehlikeli eylemler yapmak için yardımcı olması yönünde ikna edebiliriz.
Deepseek, ChatGPT’ye göre daha ileri bir dil işleme yeteneğine sahip mi? Kullanıcı deneyimi açısından nasıl bir fark yaratıyor?
R1’in üstün başarısı ilk limit testlerle kanıtlanmış olmakla birlikte henüz yorum yapmak için yeterli veri mevcut değildir. Ayrıca ChatGPT’nin video üreten modeli Sora mevcuttur; Deepseek ise henüz görüntü işleme sektörüne birkaç gündür girmiştir. ChatGPT platformu hem daha büyük yatırım aldığı hem de yapay zekanın adını duyuran ilk ürün olarak hayatımıza girdiği için kullanıcı arayüzü şu an için daha gelişmiştir ve dolayısıyla daha etkili bir kullanıcı deneyimi sağlamaktadır. Yine de bunun değişmesi an meselesidir çünkü fonksiyonellik, tasarımdan önce gelir. Fonksiyonelliği garantiye almadan tasarımı iyileştirmeye kalkmak anlamsız olduğu için kullanıcı deneyimi açısından şu an kıyaslama yapmak da anlamlı sonuç getirmeyecektir.
Sizce Deepseek, ChatGPT’yi geride bırakabilir mi? Gelecekte hangi modelin daha yaygın kullanılacağını öngörüyorsunuz?
ChatGPT piyasada tutunabilmek için daha iyi bir hamle yapmak zorundadır ancak kullanıcı dostu yeni bir fiyat politikası belirlemeden bunu yapması mümkün değildir. Buna rağmen Altman, geçen ay,ChatGPT’nin 200 dolarlık planında video üretiminin OpenAI’a zarar ettirdiğini ifade etmiştir. İçeriden verildiği için bu bilgiyi kanıtlamak veya yanlışlamak mümkün değildir ancak eğer gerçekten böyle ise, Chatgpt’nin DeepSeek karşısında finansal sürdürülebilirliği mümkün değildir. Elbette daha ucuz olanın daha yaygın olarak kullanılacağını öngörmek son derece doğaldır. Çinli üreticilerin en uygun fiyatı vermelerine ilk defa tanık olmuyoruz ancak en iyi kaliteyi en uygun fiyata vermelerine belki de bu kadar büyük boyutta ilk defa tanık oluyoruz.
Gelecekte yapay zeka modelleri nasıl evrilecek? Deepseek gibi yeni modeller, sektörlerde nasıl bir dönüşüm yaratabilir?
Yapay zekanın zeka seviyesi kademeli olarak artacaktır ve bu artış sürekli ivme kazanacaktır. Günlük kullanılan basit teknolojiye bile entegre edilebilir hale gelecektir. DeepSeek basit altyapılarda bile çalışabilmesini sağlayan inanılmaz optimizasyonu ile özellikle bu entegrasyon imkanlarının önünü açmıştır. Bilgisayar uygulamaları ve web siteleri yapmak artık yüksek ücretler gerektirmeden herkesin yapabileceği günlük aktiviteler haline gelecektir. Dolayısıyla şirketlerin yeni uygulama yapıp satması zorlaşacak ve bu durum onları kar marjlarını düşürmeye itecektir. Bu tarz ilerlemelerin kapitalist yapıya darbe vurması bile beklenebilir.
Gelecekte yapay zeka, iş dünyasında liderlik ve yönetim anlayışını nasıl değiştirebilir? İnsan odaklı karar alma süreçleri yapay zekaya devredilebilir mi?
Geleceği beklememize gerek yok, şu anda kararlar zaten devredilmeye başlanmıştır. Bu karar alan yapay zekalar ajan (agent) olarak adlandırılır. Algoritmanın eğitimi ne kadar iyiyse karar alma başarısı ve bir kararın ajana devredilme imkanı o kadar artar. Teorik olarak her karar ajana devredilebilir ancak sonuçları eğitim setinin amacına ve kalitesine bağlı olarak iyi veya kötü olabilir.
Yapay zekanın hızlı gelişimi etik ve güvenlik açısından hangi riskleri barındırıyor? İnsan kontrolünün sağlanması için ne tür önlemler alınmalı?
Yapay zeka şirketler açısından finansal mücadele, devletler açısından ise bir silahlanma yarışıdır. Sonuçları asıl belirleyen, eğiticinin niyeti olacaktır. Burada adı geçen temel risk, ıskalamayan asker robotların, hata yapmayan makinelerin insanla karşı karşıya gelmesi durumunda yaşanacaklardır. Modellere güvenlik amaçlı her ne kadar kısıtlama konursa konsun, onu manipüle etmeyi amaçlayan insan veya kurum başarıya ulaştığında yaşanacaklar trajedik boyutlara ulaşabilir. Alınmak istenen önlemlerin yapay zekaya yöneltilmesi hiçbir iyi sonucu garanti etmeyecektir çünkü insanın aklı ve kötü niyeti denetim altına alınamadığı için her zaman risk söz konusu olacaktır. Bu noktada yaklaşımımız en azından böyle büyük bir gücün teknokrasiye ve egemen birkaç kurumun çıkarlarına hizmet etmekten alıkonmasına yönelik olmalıdır. Bireysel girişimler desteklenmeli ve tekelleşmenin önüne geçilmelidir. Yapay zeka zaten mevcut haliyle birçok güvenlik filtresine ve sansüre tabi tutulmaktadır. Bu anlamda sansür negatif bir şey değildir, insan güvenliğini sağlama amaçlıdır; sadece bilgiye erişimi engelliyorsa tehlikeli hale gelir. Bu etik meseleler günden güne daha fazla tartışılacaktır ve daha fazla kişiyi ilgilendirecektir.
