Küresel salgın, pandemide yaşanan sıkıntılar hem sağlık hem de ekonomik alanda sorunlar yaşanmasına neden oldu. Pandemide yaşanan zorlu koşullar geçse de sağlık ve ekonomi alanında yankıları devam ediyor. Dünya Sağlık Örgütü’nün, ''Sağlık sadece hastalık ve sakatlığın olmayışı değil, bedence, ruhça ve sosyal yönden tam iyilik halidir.” sözleriyle ifade ettiği sağlık tanımıyla psikolojik olarak iyi bir halde olmanın da fiziksel anlamda iyi olma hali kadar önemli olduğuna dikkat çekilmiştir.
Ekonomik krizin etkileri, şiddet olayları ve madde kullanımı gibi toplumsal sorunların yoğunluğuda göstermektedir ki insanlar ruhsal anlamda tam iyilik halinde değildir. Bunun yanında psikolojik desteğe erişmek de kolay olmamaktadır. Psikologların beklentisi de sosyal devlet olan ülkemizde sağlığın bir parçası olan psikolojik desteğin de diğer kamu hizmetleri gibi kamuya erişilebilir ve kolay ulaşılabilir kılınmasıdır.
Ayrıca devlet hastanelerinde psikologla görüşme talep eden vatandaşların; psikiyatrist aracılığıyla değil MHRS üzerinden direkt psikolog randevusu alabilecekleri bir sistem sağlanmalıdır.
Sağlık Bakanlığı 2021 verilerine göre 2017-2020 arasında 15 milyon kişi psikiyatriye başvurdu. 2018-2020 arasında 12 milyon kişiye antidepresan, 60 milyon kişiye sinir sistemi ilacı reçete edildi. İlaç kullanımını düşürmek ve toplum ruh sağlığının daha iyi bir seviye gelmesini psikologlar önemli ölçüde sağlayabilir.
Psikolog Kimdir?
YÖK tarafından kabul edilen yurtiçi psikoloji lisans (4 yıllık) programları ile denkliği YÖK tarafından kabul edilen yurtdışı psikoloji lisans programlarından lisans derecesi ile mezun olan kişiler, psikolog unvanı kullanma hakkı taşımaktadır. Psikologlar, bireyin bireysel ve toplumsal tutum, davranış, düşünme ve duygu durumlarını inceleyen; davranışın ve zihinsel süreçlerin bilimsel tanım ve açıklamalarını temel alan meslek mensuplarıdır.
Psikologlar Ne İş Yaparlar?
Psikoloji lisans eğitimi üzerine ilgili mevzuata göre Bakanlıkça uygun görülen psikolojinin tıbbi uygulamalarıyla ilgili sertifikalı eğitim almış ve/veya yeterliliğini belgelemiş psikologlar, klinik psikoloğun sorumluğunda test teknik ve yöntemlerini uygular ve raporlar, hasta görüşmesi yapar. Psikolojik rehabilitasyon hizmeti, afet ve kriz ile özel alanlara yönelik psikolojik destek hizmeti verir. Taburcu olan hastaların izlem, görüşme, danışmanlık hizmetlerine katkı sağlar. Uluslararası teşhis ve sınıflama sistemlerinde hastalık olarak tanımlanmayan psikologları doğrudan ilgilendiren durumlarda ayaktan, yatan ve kronik hastalığı olan hastalara ve yakınlarına klinik psikoloğun ve/veya psikiyatri uzmanının sorumluluğunda psikolojik destek hizmetleri verir. Toplum ruh sağlığını korumaya yönelik faaliyetlerde görev alır. Çalıştıkları kurumlarda diğer çalışanlara yönelik psikolojik destek eğitimleri verir. Psikoteknik değerlendirme yapar. Eğitimini almış olduğu alanda hastalara, hasta yakınlarına, ekipteki tüm elemanlara duygu, düşünce, davranış ve bedensel hastalıkların ilişkileri, tutumların ve davranışların değiştirilmesi, stres gibi insan davranışları hakkında kuramsal ve uygulamalı bilgi verir.
Psikoloji Alan Sorunları
- Atama azlığı
- Psikologlar Meslek Yasasının olmaması
- Yüksek lisans sorunu (lisansı psikoloji olmayan kişilerin psikolojinin alt alanlarından yüksek lisans yaparak psikolog unvanını kullanması, devlet üniversitelerinde klinik yüksek lisans programlarının azlığı)
- Alan ihlalleri ve unvanı kötüye kullanım
- Kamuda çalışan psikologların özlük hakları ve görev tanımları sorunu (1- psikologların Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Adalet Bakanlığı gibi bazı bakanlıklarda psikolog görev yükümlülüğüyle değil sosyal çalışmacı iş tanımıyla çalışmaları, 2- psikologların çalıştıkları kurumlarda danışanların mahremiyetini koruyamayacağı koşulların olması sebebiyle psikolojik görüşme hizmeti sağlayamamaları
- Özelde çalışan psikologlara çok düşük ücretler verilmesi
- Üniversitelerdeki psikoloji bölümü baraj sorunu
PSİKOLOGLAR NE İSTİYOR?
İstekleri ve beklentileri hakkında bir rapor hazırlayan psikologlar, taleplerini şu şekilde sıralamaktadır:
- Aile sağlık merkezlerine söz verildiği üzere Psikolog istihdamının sağlanması, 2015 yılında sözü verilen her ASM’ye psikolog projesinin hayata geçirilmesi ile toplum ücretsiz psikolojik desteğe rahatlıkla erişebilmekte ve önleyici çalışmalar yaygınlaşma fırsatı bulacaktır. Ayrıca günümüzde kullanımını yaygınlaşan antidepresan kullanımının önemli oranda azaltacağı düşünülmektedir. Dolayısıyla her aile sağlık merkezine psikolog projesinin uygulamaya geçirilmesini,
- ÇÖZGEM (Çocuklar için özel gereksinim merkezi) projesinin hayata geçirilmesi ile psikolog istihdamının artırılması buna ek olarak 2023 ÇÖZGEM raporunda yer alan psikolog görev tanımında “tercihen klinik yüksek lisans veya doktora” ibaresinin kaldırılması önem arz etmektedir. Zira bu şekilde sağlık lisansiyeri olan psikoloji lisansı değersizleşmektedir. Dolayısıyla bu ibarenin kaldırılmasını,
- Sağlık Bakanlığının son 31.183’lük personel alımında psikologlara verilen sayı sadece 245. Son 8 yılda ise Sağlık Bakanlığına alınan psikolog sayısı 1867. Bu verilerin düşük olmasından dolayı halkın devlet hastanelerinde psikologlara rahatlıkla erişebilmesi zorlaşmaktadır. Dolayısıyla halkın ihtiyacı oranınsa psikolog ataması olmasını,
- Adalet Bakanlığı bünyesinde bulunan adliyeler ve cezaevlerindeki psikolog sayıları oldukça düşüktür. Ülkemizde adliyelere 2018 yılında 50, 2019 yılında 98, 2020 yılında 144 ve 2021 yılında 50 psikolog alımının yapıldığı ve
- cezaevlerine ise son iki yılda sadece 299 psikolog alımı olduğu bilinmektedir. Bu sayıların ihtiyaç oranında artmasını,
- İçişleri Bakanlığına bağlı olan Emniyet Genel Müdürlüklerinde 2021 yılına ait verilerde toplam psikolog sayısı sadece 296’dır. Hem EGM’lere hem de aynı bakanlığa bağlı olan AFAD ve Jandarmalarda daha fazla psikolog bulundurulmasının hem oradaki personel açısından hem de halk açısından faydalı olacağını düşünüyor ve ihtiyaca göre psikolog sayılarının artmasını,
- Bahar (Bağımlı Hastalar İçin Rehabilitasyon Projesi) projesinin hayata geçirilmesini,
- Psikoloji ciddi bir bilimdir. Üniversite sınavında belli bir başarıya ulaşmış kişilerin tercih edebileceği bir bölüm olmalıdır bu nedenle psikoloji bölümüne baraj getirilmesini,
- Psikolojinin alt alanı olanı klinik psikolojide yüksek lisans programlarına alan dışı kişilerin kabul edilmesi ilerideki zamanlar için ciddi sorun teşkil etmektedir. Bu programların sayısının devlet üniversitelerinde arttırılmasını ve sadece lisansı psikoloji olan kişilerin bu programlara kabul edilmesini,
- Hem kamuda hem de özelde çalışan psikologların görev tanımlarının netleştirilmesini ve özlük haklarının iyileştirilmesini,
- Son olarak psikoloji alanının ve psikologların tüm beklentilerini kapsayacak bir meslek yasasının çıkarılmasını talep ediyoruz
Mezun Psikolog Sayısı ve Sağlık Bakanlığı İstihdam Edilen Psikolog Sayısı
Mezun psikolog sayısı ve Sağlık Bakanlığı tarafından istihdam edilen psikolog sayısı arasında büyük fark olduğunu belirten psikologlar atamaların da yetersiz olduğunu savunmaktadır.
|
Psikoloji Bölümü Mezun Sayısı |
İstihdam Edilen |
|
|
2020 |
5768 |
100 |
|
2021 |
6329 |
287 |
|
2022 |
6591 |
146 |
Verilere baktığımızda sağlık lisansiyeri olan psikologların istihdam edilebileceği o kadar alan varken ve psikoloji mezun sayısı 3 yılda toplam18.688 iken sağlık bakanlığınca atanan psikolog sayısı 533’ü geçmemektedir. Mezun olan psikologların sadece %2,8’i sağlık bakanlığına atanmaktadır. Ayrıca sağlık bakanlığının tüm branşlardan yaptığı alımda %1 lik pay bile alamamaktadır.
