Modern dünyada insanların psikolojik desteğe olan ihtiyacı giderek artıyor. Ancak mevcut psikoterapi hizmetleri bu talebi karşılamakta yetersiz kalıyor. Uzman sayısının sınırlı olması ve terapi süreçlerinin maliyetli olması, bireyleri alternatif çözümler aramaya yöneltiyor.
Bu noktada, son dönemde büyük bir ivme kazanan yapay zeka teknolojisi, psikolojik destek alanında yeni imkanlar sunabilir. Yapay zeka, tanı koyma, davranış terapilerini destekleme ve psikoterapistlerin üzerindeki yükü hafifletme gibi çeşitli avantajlar sağlayabilir.
Yapay Zeka ile Psikolojik Destek Mümkün mü?
Son yıllarda birçok kişi, arama motorlarına ek olarak chatbotlar aracılığıyla psikolojik sorunlarına yanıt aramaya başladı. Yapay zeka tabanlı asistanlar, kullanıcıların yazılı veya sesli olarak kendilerini ifade etmelerine olanak tanıyor.
Erlangen-Nürnberg Üniversitesi Klinik Psikoloji ve Psikoterapi Profesörü Johanna Löchner, yapay zekanın bazı avantajlarına dikkat çekiyor. Löchner’e göre, ruhsal hastalıklar hakkında konuşmak birçok toplumda hâlâ bir tabu olarak görülüyor. Bu nedenle çekingen bireyler için psikoterapi almak zorlayıcı olabilir. Yapay zeka ise bu noktada utanç duygusunu ortadan kaldıran bir alan sunabilir.
Bir kişi, gerçek bir terapist yerine bir yapay zeka ile konuştuğunu bilse bile, anonimlik hissi nedeniyle daha rahat paylaşımda bulunabilir. Ancak Löchner, yapay zekanın geleneksel terapinin yerini tamamen alabileceği fikrine katılmıyor. Çünkü ChatGPT gibi sistemler, profesyonel terapi seanslarını yönetme veya bilimsel olarak güvenilir terapi planları oluşturma kapasitesine sahip değil.
Yapay Zeka ile Etkili İletişim Şart
Chatbotlardan en iyi şekilde yararlanabilmek için, kullanıcıların sorularını açık ve net bir şekilde formüle etmesi gerekiyor. Yapılan testler, yapay zekanın belirli terim ve ifadeleri daha iyi anladığını, ancak günlük konuşma dilinde verilen ipuçlarını bazen gözden kaçırabildiğini gösteriyor.
Örneğin, sokak diliyle ifade edilen depresyon belirtileri karşısında yapay zeka daha genel ifadelerle yanıt verirken, “sürekli yorgunluk, tükenmişlik, iştahsızlık” gibi anahtar kelimeler kullanıldığında daha net ve yönlendirici öneriler sunabiliyor.
Çift Terapilerinde Yapay Zeka Başarılı mı?
ABD’de yapılan bir araştırma, ChatGPT’nin çift terapilerinde etkili bir destek aracı olabileceğini ortaya koydu. Çalışmada 13 terapist ve ChatGPT’ye, 18 çiftin terapi seanslarını değerlendiren metinler yazdırıldı.
830 katılımcıya bu metinler sunularak, bunların bir terapist mi yoksa yapay zeka tarafından mı yazıldığını tahmin etmeleri istendi. Sonuçlar, katılımcıların ChatGPT’nin verdiği yanıtları gerçek terapistlerin cevaplarından ayırt etmekte zorlandığını gösterdi. Hatta bazı katılımcılar, ChatGPT’nin önerilerini terapistlerin önerilerinden daha etkili buldu.
Ancak uzmanlar, bu deneyin psikoterapi açısından kesin bir sonuç vermediğini vurguluyor. Freiburg Üniversitesi’nden Lasse Sander, çift terapilerinin psikoterapi ile birebir örtüşmediğini belirtiyor. Ona göre, psikoterapinin temel amacı ruhsal hastalık belirtilerini azaltmakken, çift terapisi daha çok iletişim sorunlarını çözmeye odaklanıyor.
Yapay Zekanın Psikoterapideki Geleceği
Her ne kadar yapay zeka geleneksel terapinin yerini alabilecek seviyede olmasa da, uzmanlar onun tamamlayıcı bir araç olarak büyük potansiyele sahip olduğu görüşünde. Özellikle kaynakların kısıtlı olduğu durumlarda, yapay zeka tabanlı çözümler önemli avantajlar sunabilir:
- 7/24 erişilebilirlik: Kullanıcılar istedikleri zaman bir chatbot ile konuşabilir.
- Anonimlik: Psikoterapiye başvurmaktan çekinen bireyler için alternatif bir çözüm olabilir.
- Desteği yaygınlaştırma: Uzun bekleme sürelerini azaltabilir ve terapiye erişimi kolaylaştırabilir.
Freiburg Üniversitesi’nden Markus Langer ise yapay zekanın şu an için terapistleri destekleyici bir araç olarak kullanılması gerektiğini belirtiyor. Yapay zeka, terapi öncesinde hastalar hakkında bilgi toplayabilir, terapi sürecinde bazı görevleri üstlenebilir ve terapistler için idari işleri kolaylaştırabilir.
Yapay zeka psikoterapide devrim yaratma potansiyeline sahip olsa da, insan terapistlerin yerine geçmesi şimdilik mümkün görünmüyor. Gelecekte, etik ve hukuki düzenlemelerle birlikte yapay zeka destekli terapilerin daha yaygın hale gelmesi bekleniyor.
