Dünya güçleri ve İran, 2015 nükleer anlaşmasını kurtarmak için pazartesi günü Viyana'ya geri döndü, ancak Tahran'ın atom faaliyetleri Batı'ya karşı koz elde etmek için görünür bir çaba içinde gürlerken çok az kişi bir atılım bekliyor .
Diplomatlar, zamanın ABD Başkanı Donald Trump'ın 2018'de terk ettiği, İran'ı kızdıran ve İngiltere, Çin, Fransa, Almanya ve Rusya gibi ilgili diğer dünya güçlerini dehşete düşüren anlaşmayı yeniden canlandırmak için zamanın azaldığını söylüyorlar.
Nisan ve haziran ayları arasında altı tur dolaylı görüşmeler yapıldı. Yeni tur, radikal bir din adamı olan yeni İran cumhurbaşkanı Ebrahim Raisi'nin seçilmesiyle tetiklenen bir aradan sonra başlıyor.
Tahran'ın yeni müzakere ekibi, ABD ve Avrupalı diplomatların gerçekçi olmadığı yönündeki talepleri ortaya koydu. Nükleer programıyla ilgisi olmayanlar da dahil olmak üzere 2017'den beri uygulanan tüm ABD ve AB yaptırımlarının kaldırılmasında ısrar ediyorlar.
Buna paralel olarak, Tahran'ın nükleer programı denetleyen BM atom gözlemcisi ile çatışmaları da alevlendi. İran, zenginleştirme programında ilerlemeye devam etti ve IAEA, müfettişlerinin kaba muamele gördüğünü ve dünya güçleriyle anlaşmayı canlandırmak için gerekli gördüğü bir alana izleme kameralarının yeniden kurulmasına erişimi reddettiğini söyledi.
İran zamana oynuyor
Görüşmelere katılan Batılı bir diplomat, "Gelecekte daha eşit bir diyalog kurabilmek için Batı ile temel ilişkilerini değiştirebilmeleri için teknik olarak yeterince yapıyorlar" dedi.
İki Avrupalı diplomat, İran'ın daha fazla malzeme ve bilgi birikimi elde etmek için zamana oynuyor gibi göründüğünü söyledi.
Batılı diplomatlar, haziran ayında kaldıkları yerden devam etmeleri şartıyla pazartesi günkü görüşmelere gideceklerini açıkladılar. İran maksimalist pozisyonlarına devam ederse ve IAEA ile işbirliğini yeniden kuramazsa, seçeneklerini hızla gözden geçirmek zorunda kalacakları konusunda uyardılar.
İran'ın üst düzey müzakerecisi ve dışişleri bakanı cuma günü Viyana'da yaptığı açıklamada yapılacak tek şeyin yaptırımların tamamının kaldırılması olduğunu söyledi.
Avrupalı diplomatlardan biri, "İran'ın pazartesi günü elinde tuttuğu pozisyon buysa, müzakere edilmiş bir çözüm görmüyorum" dedi.
Birkaç diplomat, İran'ın tek bir nükleer silah için yeterli bölünebilir malzemeyi toplaması gereken "çıkış zamanından" dört ila altı hafta uzakta olduğunu, ancak onu silahlandırabilmesinin henüz iki yılı olduğu konusunda uyardı.
Müzakerelerin çökmesi halinde, ABD ve müttefiklerinin ilk olarak İran'la önümüzdeki ay IAEA'da acil toplantı çağrısı yaparak karşı karşıya gelme olasılığı var.
Ancak, İran üzerinde siyasi nüfuz sahibi olan Rusya ile petrol alımlarıyla Tahran'a ekonomik nefes aldıran Çin'i de başlangıçta alternatif diplomatik seçenekler ararken yanlarında tutmaya da çalışacaklar.
Diplomatlar, Washington'un önerdiği senaryolardan biri, kalıcı bir anlaşma sağlanmadığı sürece Tahran'la açık uçlu bir geçici anlaşma müzakere etmek olduğunu ancak bunun zaman alacağını söylüyorlar ve İran'ın buna karşı hevesi olduğuna dair emin değiller.
Avrasya analisti Henry Rome bir notta, "İran, sınırsız nükleer ilerlemelerinin ve denetlenmeyen santrifüj üretiminin Batı'ya müzakerelere hızla zemin vermesi için daha fazla baskı yapacağını hesaplayabilir." dedi ve sözlerini şöyle bitirdi: "Ancak, yeni İran ekibinin nükleer sorunu çözmek ve gelecek yıl daha zorlayıcı bir politikaya geçişi hızlandırmakla ilgilenmediğinin sinyalini vererek muhtemelen tam tersi bir etkiye sahip olacak.".
Bu haber Reuters'dan Türkçe'ye çevirilmiştir. Haberin İngilizcesini okumak için lütfen tıklayınız.
