Türkiye'de en düşük emekli maaşı, Ocak 2025 itibariyle 14 bin 469 TL'ye yükseltildi. Ayrıca, emeklilerin sosyal destek kapsamında aldığı bayram ikramiyeleri de arttı ve Ramazan ile Kurban bayramı ikramiyeleri 4 bin TL olarak belirlendi fakat bu artışlar, emeklilerin geçim sıkıntısını tam anlamıyla çözebilmiş değil. Ocak zammının ardından, muhalefet partileri, 14 bin 469 TL'nin yaşam maliyetlerini karşılamak için yetersiz olduğunu ifade ederek bu artışı eleştirdi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2024 yılını "Emekliler Yılı" ilan etmişti. Ancak, DİSK Emekli-Sen Başkanı Cengiz Yavuz, 2024'ün emekliler için "açlık, yoksulluk ve sefalet yılı" olduğunu belirtti ve 2025'in daha da kötü olacağına dair endişelerini dile getirdi. Erdoğan, emekli maaşlarında tarihi düzeyde artışlar yapıldığını savunsa da, yüksek yaşam maliyetleri ve fiyat dengesizliklerinin bu artışları erittiğini vurguladı.
Uluslararası emeklilik sistemleri karşılaştırıldığında, Türkiye’nin emekli maaşları sıralamasındaki durumu pek iç açıcı değil. ABD merkezli Mercer ve CFA Institute'un Küresel Emeklilik Endeksi 2024'te Türkiye'nin sıralamada sondan dördüncü olduğunu ortaya koydu. Hollanda, İzlanda, Danimarka ve İsrail ilk sıralarda yer alırken, Türkiye'nin puanı 48.3 olarak belirlendi.
Türkiye'nin emeklilik sisteminde yapılması gereken düzeltmeler arasında, en düşük emekli maaşlarının artırılması, özel emeklilik sistemlerinin yaygınlaştırılması ve emekli maaşına erişimle ilgili kısıtlamaların getirilmesi öne çıkıyor. Bunun yanı sıra OECD 2023 raporuna göre Türkiye, 65 yaş ve üzeri nüfustaki gelir adaletsizliğinde "çok yüksek" bir seviyede yer almakta, bu da emeklilerin yaşam standartlarını daha da zorlaştırıyor.
Son yıllarda Türkiye'nin Avrupa'daki emekli maaşı sıralamasında önemli bir gerileme yaşandı. 2012-2021 arasında Türkiye’deki emekli maaşları, euro cinsinden yüzde 33.6 azaldı. 2012’de Türkiye, 9 Avrupa ülkesinden daha yüksek emekli maaşına sahipken, 2021 itibariyle yalnızca Bulgaristan’ı geride bırakabildi.
Türkiye'deki emekli maaşları, geçmişte toplumun önemli bir kısmından daha yüksekken, bu oran yıllar içinde azaldı. 2000'li yılların başında, en düşük emekli maaşı asgari ücretin 1.3 katı kadar iken, 2016’dan sonra bu oran asgari ücretin altına düştü. Bugün en düşük emekli maaşı asgari ücretin yalnızca yüzde 55’ini karşılıyor.
Bayram ikramiyeleri de yıllar içinde önemli bir değer kaybı yaşadı. Prof. Dr. Aziz Çelik, bayram ikramiyelerinin enflasyon oranında artırılsaydı, bugün 8.500 TL civarında olması gerektiğini belirtti. Ancak mevcut ikramiye artışı sınırlı kalmış ve emeklilerin geçimlerini sağlamakta yetersiz kalmıştır.
Türkiye'de emekli maaşları, çalışma hayatları boyunca ödedikleri primlerden finanse edilmektedir. Fakat nüfusun yaşlanması ve emekli sayısının artması nedeniyle devletin maaşlara katkı sağlaması gerekmektedir. Emekli-Sen Genel Sekreteri Fikri Kalender, devletin emeklileri bir yük olarak gördüğünü ve hak ettikleri maaşların ödenmediğini ifade etmektedir.
Emekli maaşlarının belirlenmesinde yapılan değişiklikler de son yıllarda büyük etkiler yaratmıştır. 2008 yılında yapılan düzenlemelerle, bağlama oranı düşürülmüş ve maaşlar ekonominin büyümesinin tamamından değil, sadece bir kısmından etkilenmeye başlamıştır. Bu da emekli maaşlarının düşmesine yol açmıştır. Bu durum, devletin katkısının artmasına rağmen, maaşların düşük kalmasına neden olmuştur.
Prof. Aziz Çelik, emekli maaşlarının çalışırken alınan son maaşın yüzde 75’inin altına düşmemesi gerektiğini savunmaktadır. Şu anki durumda, en düşük emekli maaşı ile ortalama emekli maaşı birbirine oldukça yakın bir seviyeye gelmiştir.
Emekli maaşlarının artırılması, emekli sisteminin iyileştirilmesi ve yaşlılar arasındaki gelir eşitsizliklerinin giderilmesi, Türkiye için önemli reform alanlarıdır.
Kaynak:Ekonomim
