Hayatta bazen büyük emekler verdiğimiz şeylerden vazgeçmek zor gelir. Maddi, duygusal ya da zamansal yatırım yapıldığında, süreç olumsuz ilerlese bile bırakmak güçleşir. İşte tam da bu durum, psikolojide "Concorde yanılgısı" olarak bilinir. Kaybeden olmamak için daha fazla kaybetmeye neden olan bu düşünce, insanın rasyonel kararlar almasını zorlaştırır.
Concorde Yanılgısı Neden Bu İsimle Anılıyor?
Concorde yanılgısı, adını 1950’li yıllarda İngiltere ve Fransa’nın ortaklaşa geliştirdiği süpersonik uçak projesinden alır. Devletler, Concorde adlı bu uçağın başarılı olacağına dair büyük beklentilerle milyonlarca dolar yatırım yaptı. Ancak uçak, yüksek maliyetler ve teknik sorunlar nedeniyle verimli olamadı. Tüm olumsuz verilere rağmen, yapılan yatırımları çöpe atmamak adına projeye devam edildi. Sonuç ise, çok daha büyük bir ekonomik kayıptı. Bu örnek, insanların ve kurumların geçmişte yaptıkları harcamalar nedeniyle mantıklı kararlar almaktan nasıl kaçındığını gösteren en çarpıcı olaylardan biri oldu.
Concorde Yanılgısı Nasıl Keşfedildi?
Bu psikolojik olgu, yalnızca ekonomi ve yatırım dünyasında değil, biyoloji alanında da incelenmiştir. Zoologlar, hayvanların eş seçerken tıpkı insanlar gibi belirli bir çaba harcadığını fark etti. Ancak bazı türler, uygun olmayan koşullarda üreme çabasını bırakırken, diğerleri zararlı da olsa süreci devam ettirme eğiliminde oldu. Bu gözlemler sonucunda, canlıların rasyonel düşünceye karşı zaman zaman direnç gösterdiği tespit edildi.
Ekonomi dünyasında ise, bu durum "Batık maliyet yanılgısı" adıyla bilinir. Örneğin, büyük kulüpler yüksek ücretlerle transfer ettikleri futbolcuların kötü performans sergilemesine rağmen, bu oyuncuları ısrarla sahada tutar. Oysa ki akılcı bir strateji, yeni ve daha verimli bir oyuncuya yönelmeyi gerektirir.
İlişkilerde Concorde Yanılgısı
Günlük hayatta da Concorde yanılgısı sıkça karşımıza çıkar. Özellikle duygusal ilişkilerde, yıllarca emek verilen bir bağı koparmak zor gelir. İnsan, karşısındaki kişinin değişeceğine dair umudunu kaybetmek istemez. Ancak bu beklenti, kişinin daha fazla zarar görmesine yol açabilir.
Bu durumun temelinde, bireyin geçmişte verdiği çabanın boşa gitmemesi için ilişkiyi sürdürme isteği yatar. Oysa ki sağlıklı bir karar, gelecekteki kazanımlara odaklanarak verilmelidir. İnsan, enerjisini tüketen, kendisini değersiz hissettiren bir ilişkiyi sürdürebilir. Ancak bu, bir dolapta yıllardır giyilmeyen ama sırf pahalı olduğu için atılamayan kıyafetleri tutmaya benzer.
Kaybettikçe Daha Fazla Kaybetmek
Concorde yanılgısından kurtulmanın yolu, geçmişte yapılan fedakarlıklara değil, gelecekte yaşanacak olası kayıplara odaklanmaktır. Mantıklı bir karar, geçmişteki yatırımlardan bağımsız olarak verilmelidir. Eğer zararın giderek büyüdüğünü fark ediyorsanız, daha fazla zaman, para veya duygu harcamadan durmak en doğru seçenektir. "Ben zaten bunun olacağını biliyordum" dememek için, doğru anda geri adım atabilmek büyük bir kazanımdır.
