ÖZEL HABER - İLKNUR HAYLAZ
İstanbul Pendik'te bulunan Esenyalı Kadın Dayanışma Derneği, 1 Ocak-31 Aralık 2024 tarihleri arasında kendilerine yapılan başvurulara dayanarak hazırladıkları raporda, kadınların karşılaştığı yoksulluk ve şiddet sarmalının boyutlarını kamuoyuna sundu. Yoksulluğun derinleşmesi, şiddet ve baskıların artmasıyla birlikte derneğe başvurular 2023 yılına oranla yüzde 17 oranında bir artış gösterdi. 2024 yılı boyunca derneğe başvuran toplam 5 bin 643 kişiden 5 bin 617'si yetişkin kadın, 16'sı lise öğrencisi 17 yaşındaki kız çocuğu, 10'u ise 17 yaşındaki erkek lise öğrencisiydi. Başvuruların çoğunluğunun Pendik ve Tuzla’dan geldiği, ancak bir kısmının Aydın, Balıkesir, Bursa, Kocaeli, Manisa, Urfa, Diyarbakır ve Çanakkale gibi şehirlerden olduğu belirtildi.
Şiddet Gören Kadınlar ve Hukuki Yardım Talepleri Artış Gösterdi
2024 yılı raporuna göre, şiddete maruz kaldığı için derneğe başvuran kadın ve çocuk sayısı, 2023 yılına göre yüzde 34 artarak 435'e ulaştı. Bu başvuruların 409'u yetişkin kadınlardan, 26'sı ise çocuklardan oluştu. Şiddet mağduru başvuranların 431'i erkekler tarafından şiddete uğramış durumda. Şiddet gören kadınların 145'i ücretli çalışan, 210'u ev kadını, 10'u işsiz, 13'ü emekli, 6'sı üniversite öğrencisi, 25'inin ise istihdam durumu bilinmiyor. Ayrıca, başvuran kadınların 283'ü evli, 24'ü boşanmış, 15'inin ise birlikte yaşadığı biri var.
2024 yılında derneğe başvuran 435 kadın ve çocuktan 150'si iş yardımı talep ederken, 134 kadın hukuki rehberlik ve destek almak için başvurdu. 50 kadın yaşadığı sorunlar hakkında bilgi almak isterken, 8 kadın da kendisi veya çocuğu için psikolojik danışmanlık desteği talep etti. Hukuki yardıma yönelik başvurular arasında avukat talebinin arttığı gözlemlendi. Raporda, kadınların asgari ücret veya biraz üzerinde maaş aldıkları için geçim zorluğu çektikleri ve sosyal güvenceleri bulunmasına rağmen baroların adli yardım hizmetlerinden faydalanamadıkları belirtildi. Bu durum, birçok kadının dernekten avukat talebinde bulunmasına yol açtı.
Kadın ve çocuklardan 220'si fiziksel, 90'ı ekonomik, 87'si psikolojik, 28'i cinsel ve 10'u dijital şiddet nedeniyle başvuruda bulundu. 2023 yılına kıyasla, fiziksel şiddet mağduru başvuran sayısının 2024'te yüzde 26 oranında arttığı görüldü. Ayrıca, derneğe başvuran kadınlardan 15'inin, istemedikleri halde aile bireyleri tarafından zorla evlendirildiği bildirildi.
Şiddet Faillerinin Çoğu Kadınların Yakın Çevresinden
Rapora göre, kadınlara ve çocuklara uygulanan şiddetin çoğunlukla yakın çevrelerinden kaynaklandığı belirlendi. Şiddet uygulayan 431 failin 283'ü kadınların eşleri, 24'ü boşandığı eski eşleri, 45'i babaları, 9'u akrabaları, 20'si sevgilileri ya da nişanlıları, 6'sı komşuları, 2'si ustabaşı, 28'i ise diğer kişilerden oluşuyor. Ayrıca 8'i ağabey veya üvey ağabey, 6'sı ise kadının eşinin ailesinden.
Ekonomik Yardım Başvuruları Yüzde 11,6 Artarak 4.840 Kadına Ulaştı
2024 yılında derneğe ekonomik yardım başvurusu yapan kadın sayısının, 2023 yılına göre yüzde 11,6 oranında arttığı görüldü. Rapora göre derneğe bir yıl içinde yapılan başvuruların yüzde 85’i ekonomik destek talebiyle yapıldı ancak ekonomik destek talebiyle başvuran kadınlar daha sonra maruz kaldıkları şiddete karşı da dayanışma ağına tekrar ulaştı. Toplamda 4 bin 840 kadın, kırtasiye, gıda, ev eşyası, temel ihtiyaç gibi yardım talepleriyle derneğe başvurdu. Bu başvurulardan 1510’u, çocuklarının okul ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla, çanta, üniforma ve kırtasiye malzemeleri talepleriyle derneğe başvurdu. Başvuruda bulunan kadınların büyük bir kısmı asgari ücret veya bunun biraz üzerinde gelir elde eden kadınlardan oluştu.
Gıda ve hijyen ürünlerine ulaşmada zorlanan 3 bin 330 kadın, 2024 yılında gıda, kira, fatura ve kıyafet yardımları için derneğe başvurmuş durumda. Geçen yıla kıyasla iş bulma konusunda yardım talebinde ise büyük bir artış gözlendi. 2024 yılında, iş arayan 150 kadın derneğe başvurarak iş bulma konusunda destek talep etti; bu, bir önceki yıla göre yüzde 1400'lük bir artışı işaret ediyor.
Çocukların Eğitime Erişimi Ekonomik Zorluklar Nedeniyle Engelleniyor
2024 yılı rapora göre şiddete maruz kaldığı için başvuran 2-18 yaş arası çocukların 11’i ilköğretim okulu öğrencisi, 7’si lise öğrencisi iken, 8’inin okula gidip gitmediği ve çocuk işçilik yapıp yapmadığı ise bilinmemektedir. Derneğe ulaşan kadınlar şiddetin bir süre sonra çocuklarına yöneldiğini söylemektedir. Bir yıl içinde ulaşan çocuklar ihmal, fiziksel istismar ve cinsel istismara maruz kalmıştır. Önceki yıllarda ana sınıfı öğrencileri için de okul desteği talebi gelirken bu yıl birçok kadının ekonomik nedenlerden ötürü çocuğunu ana sınıfına kaydedememesi sebebiyle bu talebin azaldığı vurgulandı. Rapor, tüm eğitim masraflarının velilerin sırtına yıkılmasının çocukların eğitime erişimini nasıl engellediğini de ortaya koydu.
Ekonomik ve Cinsel Şiddet Mağduru Kadınların Başvuru Nedenleri Artıyor
Raporda, derneğe başvuran kadınların yüzde 12’sinin ekonomik şiddet mağduru olduğu ve bu kadınların maaşlarının zorla alınması, nafakanın ödenmemesi, borçlandırılma, kiranın ödenmemesi, çalışmasına engel olunması, ortak paralarının izinsiz harcanması ve aç bırakılma gibi çeşitli mağduriyetlerle karşılaştığı vurgulandı. Ekonomik şiddetin, bazen erkeklerin kadınların işyerlerine giderek olay çıkarması, işverenlerini tehdit ederek kadını işten attırması gibi şekillerde de yaşanabildiği belirtildi.
Cinsel şiddet mağduru kadınların ise derneğe başvuru sebeplerinin taciz, cinsel istismar, tecavüz, zorla cinsel ilişkiye girme, başkalarıyla birlikte olmaya zorlanma ve zorla hamile bırakılma olduğu ifade edildi. Evlilik içindeki şiddetin, kadınlar tarafından çoğu zaman fark edilemediği ya da açıkça dile getirilemediği de raporda yer aldı. Bir kadının başvurusu üzerinden verilen örnekte, eşi tarafından çocuk doğurması için baskı yapıldığını, ilişkiye zorlandığını ve doğum kontrol ilaçlarını kullanmasına izin verilmediğini belirten kadın, boşanmak istediği için derneğe başvurmuş.
Psikolojik Şiddet Mağduru Kadınlar, Fiziksel Şiddete Dönüşen Zorluklarla Karşılaşıyor
Psikolojik şiddete uğradığı için başvuran kadınlar, hakaret, aşırı kıskançlık, tehdit, kendisini ifade etmesine engel olunması, alay edilmesi, hareket özgürlüğünün kısıtlanması, aile üyeleri ve arkadaşlarıyla görüşmesinin engellenmesi, yakınlarına zarar vermekle tehdit edilmek, çocukları kaçırmakla tehdit edilmek gibi durumlarla karşı karşıya kaldılar. Psikolojik şiddetin bir süre sonra fiziksel şiddete de dönüştüğü örneklerle de ortaya konuldu.
Ekonomik Zorluklar ve Barınma Sorunları, Şiddet Mağduru Kadınların Boşanma Sürecini Engelliyor
Kadınların şiddetle mücadelede karşılaştığı en büyük engellerden birinin ekonomik zorluklar olduğu vurgulandı. Rapora göre, şiddete uğrayan kadınlar, maddi destek, barınma ve güvence eksiklikleri nedeniyle şiddetle dolu bir döngüye hapsolmuş durumda kalıyor. Bu kadınlar, şiddetten ayrılmak isteseler de, barınma sorunuyla karşılaşıyorlar ve bu durum, ayrılma sürecini daha da zorlaştırıyor.
2024 yılı raporunda, 2023’e kıyasla avukat talebinin arttığına da dikkat çekildi. Asgari ücret veya biraz daha yüksek gelirle çalışan kadınlar, geçim sıkıntısı yaşarken, sosyal güvenceleri bulunsa da boşanmak istediklerinde baroların adli yardım hizmetlerinden faydalanamadıkları için derneğe başvurmak zorunda kaldılar. Bu durum, kadınların hukuki destek alma ihtiyacını daha da artırdı.
Boşanma Sürecinde Tehditler ve Nafaka Sorunları Kadınları Haklarından Vazgeçmeye Zorluyor
Boşanma sürecinde, tehditler nedeniyle kadınların nafaka ve çocukların velayeti gibi birçok hakkından feragat etmek zorunda kaldığı ifade edildi. Raporda, mahkemeler tarafından belirlenen yoksulluk ve iştirak nafakalarının ya düzensiz ödendiği ya da hiç ödenmediği belirtiliyor. Kadınlar, eşlerinin nafaka ödememek için kendi üzerlerine olan ev, araba ve diğer değerli malları başkalarına devrettiklerini ve çocukları almakla tehdit ettiklerini belirtti.
ESENYALI KADIN DAYANIŞMA DERNEĞİNİN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ?
Esenyalı Kadın Dayanışma Derneği, artan kadına yönelik şiddete karşı şu çözüm önerilerini sıraladı:
- Kadınların istihdama ve sosyal yaşama özgür ve eşit katılabilmesini sağlayacak yaygınlıkta öncelikli olarak işyerlerinde ve mahallelerde 7/24 işleyen kreşler ve özel çocuk bakım merkezleri kurulmalıdır.
- Şiddet gören kadınların en acil sorunlarından biri olan konut ve barınma sorunu ücretsiz barınma hakkı olarak değerlendirilip derhal çözülmeli.
- Kadına yönelik şiddeti sona erdirmeyi amaçlayan bütüncül politikalar geliştirilmeli.
- Şiddete maruz bırakılan kadınların ve varsa bakmakla yükümlü oldukları kişiler ihtiyaç duydukları her alanda desteklenerek güçlendirilmeli.
- Nüfusu 100 binin üzerindeki her belediye sığınak, 50 bin üstündeki her belediye ise kadın dayanışma merkezi açmalı.
- Uzaklaştırma ve koruma kararlarını ihlal eden erkeklere caydırıcı cezalar uygulanmalı.
- Kadınların adli yardıma erişebilmesi için daha fazla bütçe ayrılmalı.
- Göçmen kadınlar şiddete maruz kaldıkları için başvuru yaptıklarında geri gönderme merkezlerine gönderilmemeli, başvurabilecekleri mekanizmalara dair yaygın ve ana dillerinde bilgilendirme çalışması yapılmalı.
- Esnek çalışma modeli, kadınlara düşük ücretler ve güvencesizlik getiriyor. Kadınlara güvenceli iş imkanları yaratılmalı, esnek çalışmaya ve ücret eşitsizliğine son verilmeli.
- Boşanma davalarında kadınların güvenliğinin sağlanabilmesi için “Aile ara buluculuğunu getirme” gündeminden acilen vazgeçilmeli.
