Hacettepe Üniversitesi ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) gibi Türkiye’nin önde gelen üniversitelerinin yanı sıra İsveç, Fransa, Rusya, İran, Kıbrıs, Birleşik Krallık, Belçika ve Kanada’dan 38 bilim insanı, Orta Doğu’daki koyun evcilleştirme tarihine dair önemli bir araştırma gerçekleştirdi. Molecular Biology and Evolution dergisinde yayımlanan araştırma, 13 bin yıl öncesine ait bir Anadolu yaban koyununun, evcilleştirilmiş koyunların en yakın akrabası olduğunu ortaya koyuyor.
Araştırmanın bulgularına göre, Anadolu ve Kıbrıs muflonları ile Epipaleolitik Anadolu koyunları, İran muflonundan çok daha yakın evcilleştirme kaynakları olarak belirlenmiş. 13 bin yıl önce yaşamış Anadolu koyunları, günümüz koyunlarının genetik çeşitliliğinin temelini oluşturuyor. Türkiye ve İran’daki antik koyun genomları incelenerek, Neolitik dönemde koyunların genetik yapılarında ikili bir yapı olduğu doğrulandı.
Kıbrıs'a Götürülen Koyunlar Anadolu Kökenli
Araştırma, koyunların Kıbrıs’a milattan önce 8 bin civarında, muhtemelen Anadolu’dan getirildiğini de ortaya koyuyor. Hacettepe Üniversitesi'nden evrimsel genetikçi ve çalışmanın baş yazarı Füsun Özer, bu bulguların, evcil koyunların Anadolu’daki yaban koyunlarından türediğini desteklediğini belirtiyor. Bu önemli gözlem, tarih öncesi Anadolu’nun tarım ve hayvancılığın gelişimindeki rolünü bir kez daha vurguluyor.
Avrupa’ya Koyunları Anadolu Getirdi
Araştırma ekibi, Avrupa’ya ilk koyunların Anadolu kökenli çiftçiler tarafından götürüldüğünü ortaya koyuyor. Paris Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi’nden araştırmacı Eva-Maria Geigl, yaklaşık 7 bin yıl önce Anadolu’dan Avrupa’ya göç eden çiftçilerin koyunlarını da yanlarında götürdüklerini belirtiyor. Bu bulgular, koyunların Asya’dan Avrupa’ya olan göç yollarını da aydınlatıyor.
Araştırma, koyunların Avrupa’ya gitmesinin ardından, özellikle Baltık bölgesinde, doğu ve batı koyunlarının karışımıyla genetik çeşitliliğin arttığını da gösteriyor. Torsten Günther (Uppsala Üniversitesi), bu dönemde Avrasya genelinde büyük göçlerin yaşandığını ve insanların koyunlarını yanlarında götürerek yerel sürülerle karıştırdığını ifade ediyor.
Araştırma, Koyunların Genetik Çeşitliliğini İnceliyor
Araştırmacılar, 9 bin ila 4 bin yıl öncesine ait koyunların genomlarını incelediler. Sonuçlar, koyunların tarihsel evrimindeki önemli değişimlerin izini sürerken, genetik çeşitliliğin azalmasının nedenlerini de aydınlatıyor. Bu bulgular, evcil koyunların tarih boyunca karşılaştığı "darboğazlar" ve evcilleştirme süreçlerinin etkilerini gözler önüne seriyor.
Bu araştırma, koyunların evcilleştirilmesinin tarihi üzerine önemli bir dönüm noktası oluşturuyor. Anadolu’nun koyun evcilleştirme tarihi, Avrupa ve Asya’daki genetik çeşitliliği anlamak açısından da büyük önem taşıyor.
