Enneagram mizaç modeli; kendi kişiliğimize dair farkındalık kazanmamızı ve kendimizi geliştirmemizi, tutum ve davranışlarımızın altında yatan nedenleri çözümlememizi, kendimizi hapsettiğimiz psikolojik sınırları ve riskleri görmemizi, diğer kişilik yapısına sahip insanları anlamamızı ve empati kurabilmemizi, iletişim ve etkileşim becerilerimizi geliştirmemizi sağlar.
Birçok bilimsel çalışma ve tezlere konu olmuş bu model; çocuk eğitiminde, evlilik terapilerinde, meslek ve kariyer planlamasında, insan kaynaklarında ve iletişim alanında etkili biçimde kullanılmaktadır.
Bu model; Georgetown Üniversitesi Tıp Okulu'nda, J.F. Keneddy Üniversitesi'nde hem öğretim görevlileri hem de öğrenciler için farklılık oluşturulmasında, Loyola Üniversitesi'nde kişisel gelişim alanında kullanılmaktadır. Ayrıca UCLA (California Üniversitesi)'da İletişim Becerileri, Liderlik ve Tıp alanlarında, Stanford Üniversites'nde kişilik, öz farkındalık ve liderlik becerileri ile bağlantılı olarak eğitimi verilmektedir.
Enneagram Mizaç Modeli'nin ana mizaç, kanat mizaç, rahat hattı, stres hattı, fizik, duygu ve düşünce merkezi, alt tipler, sağlıklı, ortalama, sağlıksız haller gibi birçok alt başlığı olmakla birlikte bu yazıda en temel ve genel bilgilere yer verilecektir.
Enneagram yöntemi, insanları, dünyaya bakış açılarına, dünyayı algılayıp değerlendirme ve tepki verme şekillerine göre 9 farklı kişilik tipine ayırıyor. Mükemmeliyetçi, Yardımsever, Başarı Odaklı, Özgün, Araştırmacı, Sorgulayıcı, Maceracı ve Barışçı.
MİZAÇ TİPLERİNİN TEMEL ARAYIŞLARI
Tip 1: Doğru eylem ve kusursuzluk
Tip 2: Duygusal paylaşım ve sevilen, ihtiyaç duyulan bir kimlik
Tip 3: Üstün işlevsel ve hayran olunan kimlik, imaj
Tip 4: Duygusal derinlik, anlam ve özgün kendilik
Tip 5: Her şeyi tam bilme, anlama ve bağımsız yetkinlik
Tip 6: Zihinsel netlik, kesinlik ve hayata karşı destek, yeterlilik
Tip 7: Yenilik/ keyifli deneyim ve yeterli üstünlük
Tip 8: Varlığını koruma ve güç/hakimiyet arayışı
Tip 9: İç huzur/ dengeyi koruma ve duyumsal rahatlık
Mizaç tipi 1 (Mükemmeliyetçi)
Doğru eylem ve kusursuzluğu arar. Ciddi, prensipli, idealist, standartları olan akılcı ve mantıklı hareket eder. Yaptığı işi tam ve mükemmel yapmaya çalışır. Düzenli ve titiz olup ayrıntılara dikkat eder. Bilgi, gözlem ve verileri tanımlayan, kıyaslayan, sınıflandıran, dikkatlice analiz edip sonuçlar çıkarmaya çalışan bir zihin yapısına sahip. Kendini ve çevresindekileri geliştirmeye çalışır, hata olunca uyarır. Görev ve sorumluluk bilinci yüksektir. Tip 1'lerin Ünlü İsimleri: Ahmet Necdet Sezer, Ajda Pekkan, Ali Eyüboğlu, Charles Dickens, Cihan Ünal, Emre Kongar, Erol Evgin, Hillary Clinton, John Paul II, Mahatma Gandhi, Margaret Thatcher, Murathan Mungan, Mehmet Akif Ersoy, Noam Chomsky, Rahmi Koç, Vehbi Koç, Zeki Müren
Mizaç tipi 2 (Yardımsever)
Ağırlıklı olarak duygusal olan, ilişkilerini çok önemseyen, arkadaş canlısı, sevgiye çok değer veren, cana yakın, konuşkan, çabuk ve kolay iletişim kurabilen bir yapıya sahip. İlişkilerinde ilgi, sevgi ve değer görmeyi ve göstermeyi çok önemser. Şefkatli ve sıcakkanlıdır. Çevresindekileri memnun etmeye, ihtiyaçlarını fark edip, yardım etmeye ve kırmamaya özen gösterir. Bununla birlikte ihtiyaç ve beklentileri konusunda çevresinden de duyarlı olmasını bekler. Olumsuz söz ve davranışlar karşısında rahatsız olup alınabilir hatta küsebilir. Tip 2'lerin Ünlü İsimleri: Adile Naşit, Barbara Bush, Beyazıt Öztürk, Florence Nightingale, Hakan Şükür, Mahsun Kırmızıgül, Müge Anlı, Prenses Diana, Rahibe Teresa, Seda Sayan, Sezen Aksu, Sunay Akın, Türkan Saylan
Mizaç tipi 3 (Başarı Odaklı)
Kimliği ve etkinliğiyle hayranlık uyandırmayı seven, başarılı ve etkileyici olmaktan hoşlanan, bir şeyler başardığında kendini değerli hisseden, statü ve görünümü önemseyen bir yapıya sahip. Sonuca ulaşıncaya kadar hedeflerine odaklanan, hırslı, enerjik ve rekabetçidir. Başarmak ve hayranlık uyandırmak tip 3'ler için önemlidir. Başarısızlığa ve yenilgiye tahammül edemez. Kendini ve çevresini motive etmek, ikna etmek, yeteneklerini çekici şekilde sunarak insanları etkileme konusunda başarılıdır. Gerektiğinde diplomatik davranır. Sonuca hızlı, pratik ve kısa yoldan ulaşmak için elinden geleni yaparken duygularının hedeflerine ulaşma da engel olmasına izin vermez. Tip 3'lerin Ünlü İsimleri: Ali Sabancı, Arnold Schwarzenegger, Bill Clinton, Carl Lewis, Demet Akalın, Elvis Presley, George Wahington, Hülya Avşar, Madonna, Mehmet Öz, Michael Jordan, Tansu Çiler, Tom Cruise, Yılmaz Erdoğan
Mizaç tipi 4 (Özgün)
Duygusal yanı ağır basan, ancak hislerini her zaman göstermeyen, romantik, hassas, empati kurmayı önemseyen, özgünlüğe ve bireyselliğe çok önem veren, kendine ve çevresine karşı samimi ve dürüst olmaya çalışan bir yapıya sahip. Yaşadıkları ve hissettikleri üzerinde derinlemesine düşünür, kendini ve duygularını anlamaya çalışır. Yapıp ettiklerinin de anlamlı, benzersiz ve derin olmasını ister. Hayatında güzellik ve estetik arar. Değişen duygu ve durumları nedeniyle bazen çok neşeli bazen de hüzünlü olabilir. Hassas ve kolay incinse de bunu belli etmeyi sevmez. Muhataplarının onu doğru anlamasını ve hislerini fark etmesini bekler. Tip 4'lerin Ünlü İsimleri: Ahmet Altan, Albert Camus, Aysel Gürel, Bob Dylan, Can Dündar, Candan Erçetin, Coco Channel, Edgar Allan Poe, Elif Şafak, Hande Ataizi, Yıldız Tilbe, Johnny Deep, Mümin Sekman, Nil Karaibrahimgil, Okan Bayülgen, Orhan Pamuk, Steve Jobs, Tarkan, Teoman, Vincent Van Gogh
Mizaç tipi 5 (Araştımacı)
Mantıklı, soyut düşünebilen, tüm derinliği ile bilgiye meraklı olan, yalnız kalmaktan rahatsız olmayan, ağırlıklı olarak içe dönük, kendini ve olayları duygulardan bağımsız olarak gözlemleyip rasyonel ve nesnel analiz yapmaya eğilimli bir yapıya sahip. Özellikle ilgilendiği alanda uzmanlaşmayı ve derinleşmeyi önemser. Sosyal ilişkilerde biraz mesafelidir. Kalabalık ortamlardan, aşırı hareketli ve dürtüsel davranan insanlardan, duygusal dışavurumlardan hoşlanmaz. Bağımsız olmaya ve kendi kendine yetmeye çalışır. Tip 5'lerin Ünlü İsimleri: Agatha Christie, Albert Einstein, Ali Nesin, Bekir Coşkun, Bill Gates, Franz Kafka, Friedrich Nietzsche, Karl Marx, Murat Belge, Sigmund Freud, Stanley Kubrick, Stephen Hawking, Stephen King, Tim Burton, Uğur Dündar, Uğur Mumcu, Umberto Eco.
Mizaç tipi 6 (Sorgulayıcı)
Kendini güven ve emniyet içinde hissetmeyi çok önemseyen, tedbirli, temkinli, meraklı ve sorgulayıcı bir yapıya sahip. Gereksinim duyabileceği her türlü bilgi ve veriyi öğrenmeye çalışır. İnsanlara kolay güvenmez ama güvendiği insanlara karşı sadık, güvenilir ve destekleyici olur. Muhatabında küçük bir ima veya gizli bir niyet hissettiğinde kendini geri çeker ve durumu sorgular. Problemlere ve potansiyel tehlikelere karşı dikkatli ve kontrolcüdür. Kararlarını duygudan çok mantıkla vermeye çalışır. Zarara uğramaktan ve yanlış yapmaktan kaçındığı için karar verme süreci uzun sürer. Süreci kontrol edemediğinde kaygılanır. Her zaman güvenilir ve bilgili bir otoriteye ihtiyaç duyar. Tip 6'ların Ünlü İsimleri: Adolf Hitler, Ahmet Çakar, Ali Kırca, Bülent Arınç, Devlet Bahçeli, Fatih Altaylı, Helen Hunt, Hıncal Uluç, Julia Roberts, Kemal Kılıçdaroğlu, Malcolm X, Mel Gibson, Nazlı Ilıcak, Robert F. Keneddy, Sultan Abbdülhamid, Tom Hanks, Woody Allen
Mizaç tipi 7 (Maceracı)
Keşfetmeyi ve yeni şeyler deneyimlemeyi seven, mantığıyla hareket eden, duygulara takılmayan, iyimser, meraklı, dışa dönük, neşeli, girişken bir yapıya sahip. Kısıtlanmaktan hoşlanmayan, spontane, heyecan verici deneyimlerden hoşlanan, monotonluktan çabuk sıkılan, rahat ve keyfine düşkündür. Birçok alternatif olmasını isteyen, vizyoner, hızlı ve acelecidir. Fikirler arasında hızla bağlantı kurabilir, pratik düşünür ve yeni fikirlere açıktır. Problemler karşısında ve zor durumda hızlıca çözüm arar, bulamadığında ise soruna odaklanmayıp önüne bakar. Tip 7'lerin Ünlü İsimleri: Ayşe Özyılmazel, Barış Manço, Benjamin Franklin, Cem Yılmaz, Coşkun Aral, Evliya Çelebi, Gianni Versace, Jim Carrey, Kenan Doğulu, Leonardo DiCaprio, Marco Polo, Mozart, Serdar Ortaç, Steven Spielberg, Şahan Gökbakar, Acun Ilıcalı.
Mizaç tipi 8 (Meydan Okuyan)
Cesur, kararlı, ön alan, kendinden emin, otoriter, insanları etkilemeyi seven, güçlü ve bağımsız olmayı önemseyen, risk almaktan çekinmeyen, zorluklara karşı dayanıklı, mücadeleden ve çatışmadan kaçınmayan bir yapıya sahip. Ancak içinde herkese göstermediği çok merhametli bir yanı vardır. Çabuk öfkelenir ve öfkesini açıkça ifade eder. Zayıfı ve güçsüzü korur, adaletsizliğe tahammül edemez. Kararsızlık, pasiflik, ve boyun eğmeye tahammül edemeyen, mücadeleci, kararlı, iş bitirici, hızlı ve acelecidir. Başkalarının hakkında ne düşündüğünü dikkate almaz. Tip 8'lerin Ünlü İsimleri: Al Capone, Aziz Yıldırım, Ernesto Che Guevera, Fatih Terim, Fidel Castro, John Wayne, Kadir İnanır, Kaddafi, Orhan Gencebay, Pablo Picasso, Recep Tayyip Erdoğan, Saddam Hüseyin, Stalin, Yavuz Sultan Selim
Mizaç tipi 9 (Barışçı)
Barış ve uzlaşmayı önceleyen, uyum ve huzuru arayan, sabırlı, sakin, çatışma ve gerilimden kaçınan, sosyal ortamlarda görmezden gelinmekten hoşlanmayan ancak öne çıkmayı da pek tercih etmeyen bir yapıya sahip. İnsanları olduğu gibi kabul eder. Rahatsızlık ve gerilime neden olmamaya çalışır. Uyum ve huzuru bozmamak adına ihtiyaçlarını erteleyebilir. Olayları ve durumları her açıdan görmeye çalıştığı için harekete geçmek ve önceliklerini belirlemek zaman alır. Bu yüzden hızlı tepki vermeyen, erteleyici biri gibi görünebilir. Zor ve karmaşık sorunların zamanla çözüleceğini ümit ederek akışına bırakmayı tercih eder. Öfkesini ve tepkisini her zaman kontrol etmeye çalışır. Olumsuz durumlar karşısında açıkça çatışmaz, öfkesini bastırır ve bu durum bazen ani patlamalara sebep olabilir. Tip 9'ların Ünlü İsimleri: Abdullah Gül, Abraham Lincoln, Ata Demirer, Barrack Obama, Bülent Ecevit, Dalai Lama, Deniz Seki, Hulusi Kentmen, Kevin Costner, Marshall Eriksen, Nelson Mandela, Rıdvan Dilmen, Turgut Özal, Walt Disney.
