Dikkat sizde de olabilir! Terk edilme korkusu nedir?

TERK EDİLME KORKUSU NEDİR? Terk edilme korkusu psikoloji alanında sıklıkla karşılaşılan, terk edilme ihtimaline karşı duyulan ve birçok ruh sağlığı problemiyle ilişkili olduğu düşünülen bir fobi çeşididir. Bu fobi, tek başına klinik bir tanıyı ifade etmez. Bir anksiyete biçimidir ve hem duygudurum hem de kişilik bozuklukları dahil olmak üzere birçok klinik bozukluğun belirtisi olarak ortaya çıkabilir. Terk edilme korkusu bulunan kişi, sevdiği insanların bir gün kendi istekleriyle veya bu dünyadan ayrılarak kendisini terk edeceğini ve yalnız bırakılacağını düşünür. Bu yüzden diğer insanlara hiçbir zaman tam anlamıyla güvenemez ve onların tutarsız ve dengesiz olduklarına kendilerini inandırır. Bu inancın daha çok pekişmesi ile de duygusal ihtiyaçlarının hiçbir zaman karşılanamayacağını düşünerek kendisini izole eder.

Terk edilme korkusunun genellikle daha önceki ayrılık ve terk edilme tecrübelerine dayalı olarak açığa çıktığı düşünülür. Terk edilme fobisinin 2 türü vardır ve genellikle çocukluk çağında meydana gelir. İlki aşırı tutucu ve korumacı ortamda yetişmekten kaynaklanırken ikincisi ise duygusal dalgalanmaların ve tutarsızlıkların yaygın olduğu ortamda yetişmekten dolayı ortaya çıkar. Terk edilme korkusunun oluşumunda en büyük tetikleyici faktörlerden biri ise kişinin sevdiği kişiden ayrılmak zorunda kaldığı bir tecrübeye sahip olmasıdır. Ayrılık tecrübesinin terk edilme korkusunu tetiklemesi için çok şiddetli bir şekilde gerçekleşmiş olmasına gerek yoktur. Taşınma olayı gibi sıradan ve basit düzeydeki durumlar da terk edilme korkusunu tetikleyebilir. Çocuklarda terk edilme korkusu oluşturabilen en güçlü tetikleyiciler arasında ise boşanmalar ve ölümler bulunur. Terk edilme bilincinin oluştuğu zaman dilimi çocuğun daha konuşmayı öğrenmediği dönemlere denk gelir. Küçük bir bebek dahi annesini göremediği zaman terk edilmişlik hissine kapılabilir. Ayrıca bebekler üzerine yapılan bir çalışmayla bazı bebeklerin ayrılık durumuna çok daha yoğun tepkiler verdiği tespit edilmiştir. Bu da terk edilmişlik duygusuna kapılmanın bazı kişilerde genetik yatkınlığa bağlı olarak daha şiddetli gerçekleştiğini ortaya koymaktadır.

TERK EDİLME FOBİSİ NEDEN OLUR? Terk edilme fobisinin neden açığa çıktığıyla ilgili farklı görüşler vardır. Bu fobinin oluşmasında etkili olan risk faktörleri kimi insanlar için oldukça etkili olurken kimi kişiler içinse geçerli olmayabilir. Terk edilme korkusunun yaygın nedenleri arasında şunlar vardır:

Fiziksel ya da duygusal istismar veya çocukluk ve ergenlik dönemi kişisel sınırların ihlal edilmesi, Terk edilme tecrübesine dayalı travma geliştirme, Bakıcılar tarafından reddedilme veya sevilen bir bakıcıdan ayrılma, bakıcı değiştirme, Bir ebeveynin veya bakıcının vefat etmesi, Arkadaş ya da sevilen biri tarafından duygusal ya da fiziksel olarak terk edilme, Anne ve babanın boşanma öyküsü, Ruh sağlığındaki bozulmalar, Borderline kişilik bozukluğu, Ayrılığa bağlı anksiyete bozukluğu, Bağımlı kişilik bozukluğu, Kaçınmacı kişilik bozukluğu, Karşılanmamış duygusal ihtiyaçlar.

TERK EDİLME FOBİSİ BELİRTİLERİ Terk edilme fobisinin uzun zaman dilimine yayılmış etkileri genel bir öfke durumuna, psikolojik durumdaki değişimlere ve güven eksikliğine neden olabilir. Terk edilme korkusu belirtileri arasında yer alan en önemli durumlar sağlıklı ilişkiler kurmada zorlanmak veya kurulmuş ilişkiyi uzun süre devam ettirememektir. Diğer terk edilme korkusu belirtileri arasında ise şunlar vardır:

İnsanlardan uzaklaşmak ve içe kapanma, Güven sorunları yaşama, Sevilen kişilere karşı açık olmaktan kaçınma, Duygusal ihtiyaçların karşılanması noktasında karşı tarafa ekstra beklentiyle yaklaşma, Öfke sorunları, Arkadaşlık ilişkilerinde veya herhangi bir ikili ilişkide tüm kararları ve eylemleri kontrol etmek isteme, Fiziksel ve duygusal yakınlık kurmaktan çekinme, Eleştirilere karşı aşırı duyarlılık gösterme, Yeni tanışılan kişilere karşı kıskançlık duygusu geliştirme, Kendini suçlamaya yatkınlık. Çocuklarda terk edilme korkusu belirtileri yetişkinlere oranla çok daha şiddetli ve belirgin olabilir.

TERK EDİLME KORKUSU NASIL YENİLİR? Terk edilme korkusunun yenilmesi konusunda kişiye büyük görevler düşer. Bu sebeple çoğu durumda psikolojik yardım gerekir. Bunun haricinde terk edilme korkusu nasıl yenilir sorusuna cevap oluşturabilecek bazı çalışmalar mevcuttur. Fobiyi yenmek için yapılabilecekler arasında şunlar yer alır:

Benzer korkulara sahip kişilerden oluşturulan bir çevre, kişinin kendisini güven ortamında hissetmesine yol açar ve yalnızlık hissinden uzaklaşmasını sağlar. Bunun yanı sıra bu çevrede paylaşılan tecrübeler korkunun yenilmesi noktasında yol gösterici olabilir. İlgi alanlarına uygun yeni hobiler edinmek dikkati terk edilmeden başka bir yöne çevirerek kişiyi rahatlatabilir. Terk edilme korkusuna sahip kişiler genellikle bu durumlarından utanç duyar ve kendilerini sert bir şekilde yargılar. Bu noktada bu kişilerin öz şefkatlerini ve öz sevgilerini geliştirmeleri hem kendileri ile yüzleşmelerine hem de terk edilme korkusunu yenmelerine yardımcı olur. Terk edilme fobisine sahip kişilerin kendilerine yönelik “Neden böyleyim?”, “Neden böyle davranıyorum?” şeklindeki olumsuz ve suçlayıcı yargıları olumlularıyla değiştirmeleri fobiyi yenme noktasında büyük önem taşır.

Meditasyon gibi farkındalık uyandırıcı ve zihin dağıtıcı faaliyetlerde bulunmak korku ve kaygıyı azaltabilir. Genç yetişkinlerin terk edilme sorunlarının üstesinden gelmelerinin oldukça faydalı bir yolu da duygu ve davranışlarının kökenine inmeleridir. Kendini keşfetme, profesyonel terapinin bir parçası olsa da kişilerin bunu kendi başlarına da uygulaması mümkündür. Terk edilme korkusunu tetikleyen durumları tespit etmek ve faydalı başa çıkma teknikleriyle ilgili araştırma yaparak uygulamak fobinin yenilmesine büyük bir katkı sağlayacaktır.

TERK EDİLME KORKUSU TEDAVİSİ NASIL OLUR? Terk edilme korkusu tedavisinde kullanılan birden fazla yöntem mevcuttur. Bu yöntemler arasında şunlar yer alır: Bağlanma temelli terapi: Bu terapi çeşidi kaygı bozukluğu ve anksiyete gibi zihinsel sağlıkla alakalı sorunlarda destekleyici görev görür. Terapinin temeli danışan ve terapist bağına dayanır. Bağlanma stilleri üzerinden aşırılaşmış düşünceleri, duyguları, davranışları ve sosyal iletişimi düzenlemeyi amaçlar. Davranış terapisi: Terk edilme fobisinin oluşumuna sebep olan faktörü açığa çıkararak üzerine gitmeyi amaçlar.

Bilişsel davranışçı terapi: Danışanların hatalı ve olumsuz düşünce kalıplarını doğru ve olumlu olanla değiştirmeyi hedefleyen terapi çeşididir. Bakış açısı ve iletişim kalıpları üzerinde değişim sağlayarak iyileşmeyi sağlar. Psikodinamik terapi: Bu terapi çeşidinde danışanların geçmiş tecrübeleri ile alakalı olumsuz ve hastalıklı düşünceleri tanımlamaları ve çözmeleri sağlanır. Terapide amaç kişide farkındalık oluşturmaktır.

TERK EDİLME KORKUSUNA SAHİPSENİZ NELER YAPABİLİRSİNİZ? Gevşeme tekniklerini öğrenin ve kullanın, Güvene dayalı ilişkiler kurduğunuz kişilerden oluşan bir çevre edinin, Korkularınızla ilgili düşünceleriniz, duygularınız ve davranışlarınız üzerinde öz değerlendirme yapın, İlgi alanınıza giren ve fiziksel, zihinsel sağlığınızı destekleyen aktivitelerle meşgul olun, Düzenli ve kaliteli bir uyku uyuyun, Düzenli egzersiz yapın.