KARS (AA) Selçuklu Türklerinin Anadolu'ya ilk giriş kapısı olma özelliği taşıyan ve 11. ile 12. yüzyıla ait Türkİslam mimarisi eserlerini bünyesinde barındıran UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan Kars'taki Ani Örenyeri'nde yapılan kazılarda Selçuklu kümbeti ve mezarlığına rastlanıldı.
Tarihte Saka Türkleri, Sasaniler, Bagratlı Hanedanlığı, Bizans, Büyük Selçuklu İmparatorluğu, Gürcü Krallığı, Moğollar, İlhanlılar, Harzemşahlar, Karakoyunlular, Akkoyunlular ve Osmanlı Devleti’nin hâkimiyetlerinin ardından 20. yüzyıl sonlarında kısa bir süre Rus işgalinde kalan Ani Örenyeri'ndeki kazı çalışmaları devam ediyor.
Selçuklu’nun Anadolu'ya ilk giriş kapısı olma özelliğiyle de ayrı bir önem arz eden Ani'de yer altındaki tarihi yapı ve eserlerin gün yüzüne çıkartılması için 4 farklı noktada sürdürülen kazı çalışmaları devam ediyor.
Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü ve Kafkas Üniversitesi ortaklığıyla yapılan kazı çalışmaları Dr. Öğretim Üyesi Muhammet Arslan başkanlığında sürüyor.
Tarihçileri heyecanlandıran kalıntılara rastlandı
Ani Örenyeri'nde çalışma yapan kazı ekibi, tarihçileri heyecanlandıran yeni bir kalıntıyla karşılaştı. Çalışmada, Selçuklu dönemine ait "kümbet", "oda mezarlar" ve "sanduka tipli" mezarlar bulundu.
Bu eserlerin Selçuklulara ait Anadolu'daki ilk mezarlar olduğu tahmin ediliyor.
Kafkas Üniversitesi FenEdebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölüm Başkanı ve Ani Örenyeri Kazı Başkanı Dr. Öğretim Üyesi Muhammet Arslan, AA muhabirine, 2021 yılı kazı çalışmaları esnasında Ani Katedrali'nin 30 metre güneybatısındaki alanda kazı çalışması yürüttüklerini söyledi.
Bu bölgede Selçuklu mezarlığı olabileceği düşüncesiyle kazı çalışmasına başladıklarını ifade eden Arslan, "Çalışmalarımızı burada yoğunlaştırdık. Nihayetinde düşündüğümüz gibi aslında burasının bir Selçuklu mezarlığı olduğunu ve Selçuklu devrine ait kümbet kalıntısının varlığını saptamış olduk." dedi.
Arslan, bölgede yapılan kazıda 3 farklı mezar tipine rastladıklarını anlatarak, şöyle konuştu:
"Buradaki mezarların 3 ayrı tipolojide inşa edildiğini söyleyebiliriz. Bunlardan ilki Selçuklu'nun klasik kümbet tipolojisinde inşa edilen kare kaideli ve sekizgen gövdeli kümbet yapısıdır. Ulaştığımız ikinci tip ise 'akıt mezar' dediğimiz oda mezarlardır. Bu mezarlar ise Orta Asya'dan Anadolu'ya kadar taşınan, İslami usullerle Anadolu'da uygulanan yeraltı oda mezarlarıdır. Üçüncü tip ise 'sandukalı' dediğimiz mezar tipleridir ki, bunlar da taş bir kaide üzerinde sadece taş sandukadan ibaret mezarlar olarak karşımıza çıkmaktadır."
Türkler'in Anadolu’daki ilk eserleri olma ihtimali çok yüksek
Ani'de birçok önemli eserin bulunduğunu ve kazılarla gün yüzüne çıkartmaya gayret gösterdiklerini dile getiren Arslan, Selçukluların Anadolu'ya girişinin ilk noktasının Ani olduğuna işaret etti.
Bölgenin Selçuklu Sultanı Alparslan tarafından fethedilen ilk yer olması nedeniyle buradaki her türden eserin Anadolu’daki Türkler'e ait ilk eserler olma ihtimalinin oldukça yüksek olduğunu vurgulayan Arslan, şunları kaydetti:
"Buradaki Selçuklu mezarlığında tespit ettiğimiz kümbet kalıntısının da Selçuklulara ait Anadolu'daki ilk kümbet ve ilk mezarlık olma ihtimali oldukça yüksek. Sultan Alparslan burayı fethettikten sonra Ani'yi kendileri adına yönetmesi için Şeddadoğulları Beyliği'ne teslim ediyor. İşte buradaki mezarların Şeddadoğulları beylerine ya da Beyliğin diğer yöneticilerine ait olduğunu düşünmekteyiz."
