Bugünlerde Taliban militanlarının Afganistan yönetimini devralmasını konuşsak da ülke, yaklaşık on yıldır birçok ülkenin işgaline maruz kaldı. İlk olarak ABD ülkeyi işgal etti ve on yıldır hükümet arasında bir savaş söz konusuydu. ABD ülkeden geri çekilmesi kararı aldıktan hemen sonra Taliban milatanları başkent Kabil'e giriş yaptı ve hükümeti devraldı.
Afganistan bugüne nasıl geldi?
Birçok ülkenin işgaline maruz kalan Afganistan, ilk olarak 7 Ekim 2001 yılında ABD tafından 11 Eylül saldırısı gerekçesiyle aralarında savaş başlamıştı. Yaklaşık on yıllık bir savaşın ardından ABD askerleri ülkeden çekilmesiyle Taliban hükümeti devraldı. Yabancı birlikler Afganistandan kanatlanıp uçmasıyla birlikte geride kalanlar için hayat nasıl şekillendi? Ülkenin dört bir yanındaki şehirlerde yaşayan halk BBC'ye, temel özgürlüklerini kaybettiklerini ve hayatta kalmak için mücadele ettiklerini söyledi.
İlgili haberi okumak için tıklayın
Afganistan'ın farklı farklı bölgelerinde yaşayan vatandaşlar BBC'ye konuştu. ABD'nin ülkeden çekilip Taliban'ın yönetimi ele geçirmesiyle birlikte Afganistanda nelerin değiştiğini anlattılar. Her ne kadar durumu farklı cümlelerle dile getirseler de hepsi aynı şeyi söylüyorlardı. Ülkerinden özgür yaşayamadıklarını ve sınır kapılarını bir kaçış yolu olarak gördüklerini ifadelerinde yer veren vatandaşlar, dünyanın bu duruma sessiz kalmaması gerektiğini dile getirdi.
Mezar-ı Şerif
Afganistan'ın kuzeyinde yer alan Mezar-ı Şerif, konum olarak Tacikistan ve Özbekistan'a yakın bir yerdedir. Bir zamanlar ülkenin ekonomisi için önemli bir şehir merkeziydi ancak14 Ağustosta Taliban'ın eline geçtikten sonra durumlar değişti.
Afganistan vatandaşlarından biri olan Majip, bir zamanlar Mezar-ı Şerif kentinde bir restoranda çalıştığını ve şimdiyse yemek bulmakta zorlandığını söyledi. Şehre sadece birkaç hafta önce geldiğini, Taliban ve hükümet arasında çıkan çatışma yüzünden yerinden olan yarım milyondan fazla Afgan halkından biri...
Macip, babasının 10 yıl önce Taliban miltanları tarafından öldürüldüğü söyledi. Şu an ise ülkesinde rahat rahat gezemediğini her sokakta ayrı bir militanın olduğunu bu yüzden de dışarı çıkmaktan korktuğunu açıkladı.
Mezarı-ı Şeriften çekilen görüntülerde, miyonlarca insanın ülkesinden ayrılmak umuduyla başkent Kabil'e gittiğini ancak son birkaç gün içinde, ABD askerlerin ülkeden çekilmesinden bu yana, Kabil'den Mezar-ı Şerif'ten daha fazla insanın geldiğini söyleyen Majib, bir çıkış yolu olarak Özbekistan sınırına gitmeye çalıştığını söyledi.,
Majib de kaçmak için can atıyor ama başarabilecek mi bilmiyor. "Taliban burada ve insanların ülkeyi terk etmesini istemiyorlar" dedi.
Lashkar Gah Helmand Eyaleti
Helmand Eyaletinin başkenti olan Lashkar Gah, 13 Ağustos'ta Taliban tarafından ele geçirildi. Geçtiğimiz haftalarda en şiddetli çatışmalar bu bölgede yaşandığı açıklandı.
Dr Viktor Urosevic, bir zamanlar Lashkar bölgesinde yaşayan vatandaşlardan sadece biriydi. Talibanlardan sonra ofisinin duyuru panosuna kurşun içeren küçük plastik torbalar yapıştırılmıştı. Bir video röportajında, kurşun içeren plastik torbalardan bir tanesini kameraya kaldırarak, "Biz buna utanç duvarımız diyoruz" dedi. Ardından sözlerine bunların çoğu, genç hastalardan çıkardığı büyük kalibreli mermilerdi, ifadesini kullandı.
Dr Urosevic, Lashkar Gah'daki bir travma hastanesinde çalışıyor. Savaş sona erdiğine göre, koğuşlar bir önceki haftalar gibi dolu değil. Bombalar ve mermiler durmuş ve dışarıdaki sokaklar sakindi, bu durum çok garpsediğini son birkaç yıldır burada olmasına rağmen hiç bu kadar sessiz olmadığını anlattı.
Fırtına öncesi sessizlik olarak görüyorum, umarım yanılırım ama bakalım
Dr Uroseviç, Lashkar Gah'daki bombalamalarda çok sayıda binanın hasar gördüğünü, yıkıldığını ve çatışma sırasında kaçan ailelerin evlerini yıkık halde bulmak için geri döndüklerini söyledi.
Bölgedeki insanlar cami önünde uyuyorlar, sokaklarda uyuyorlar dedi. "Evlerini yeniden inşa etmek için fonları yok, bu yüzden birçoğu evsiz kaldı ya da akrabalarının yanında kalmaya zorlandı."
Bunun yanı sıra birçok ailenin yoksulluk içinde yaşadığını ve gündüzleri yemek bulmakta zorlandığını söyledi. Bankalar günlerdir kapalıyken, nakite erişim eksikliği sorunu daha da kötüleştirdi.
Bu tür yardımları dağıtacak olan birçok yabancı yardım çalışanı, Taliban yönetimi devraldığında ülkeyi terk etti. Sırbistan'dan Dr Uroseviç,ülkesini terk etmeyip geride kalmaya karar verenler arasında. Sorumluluğumuz var, ildeki tek travma merkezi biziz” dedi. "İnsanların yiyeceğe ihtiyacı var, paraya ihtiyaçları var, ilaca ihtiyaçları var."
Badak h shan
Afganistan'ın en fakir ülkelerinden biri olan Badak h shan, ülkenin kuzeydoğusunda Tacikistan ile sınır komşusudur. Taliban 11 Ağustos'ta eyalet başkentinin kontrolünü ele geçirmesiyle birlikte bölgedeki birçok insan evlerini terk etmek durumunda kaldı.
Badakhshan'da bir doktor olan Abdul ismindeki vatandaş, Taliban ülkeyi en son yönettiğinde bir öğrenciydi. O zamanda durum çok kötüydü ve davranışları geçmiştekiyle aynı" dedi. "Ben herhangi bir değişiklik görmüyorum" ifadelerine yer verdi.
Gün geçtikçe daha fazla çocuk yetersiz besleniyor
Yoksulluk bu eyaletteki birçoğu için zaten bir gerçekti, ancak Taliban yönetimi devraldığından ve hükümet çalışanları işlerini kaybettiğinden beri gıda ve yakıt fiyatları arttı. Bazıları hala son birkaç aydır maaşlarının ödenmesini bekliyor. Öte yandan eyaletteki kadın hakları için de endişelendiğini dile getirdi. Kadın sağlık personelinin çalışmasına izin verilirken, diğer birçok kadının işlerine devam etmelerine izin verilmediğini ve ileride ne olacağını merak ettiklerini söyledi.
Abdul, 6. Sınıfın üzerindeki - Birleşik Krallık orta öğretim yaşının üzerindeki - kızların artık okula gitmelerine izin verilmediğini söyledi. İnsanların gelecekten umudu yok” dedi. "Badakhshan'da insanlara fırsat yok" dedi.
