Sigortalının işten çıkışının nedenleri Aylık Prim/Hizmet Belgesi ve Prim Hizmet Beyannamesi ile Sigortalı İşten Ayrılış Bildirgesinde yer alması gereken bir husustur. Sigortalı İşten Ayrılış Bildirgesinde “sigortalının işten ayrılış kodu” Aylık Prim ve Hizmet Belgesi/Prim ve Hizmet Beyannamesinde “işten çıkış nedeni” olarak gösterilmektedir. Her iki belgede de işten ayrılma nedeninin uyumlu olması gerekir. Aylık Prim ve Hizmet Belgesi Prim ve Hizmet Beyannamesinde; sigortalı işten çıkmış ise, durumuna uygun işten çıkış nedeni seçilecek, işten çıkılmamışsa boş bırakılacaktır. Sigortalının işten ayrılış bildirgesinde yer alan işten ayrılış tarihi, prime esas kazanç ve gün sayısı ile işten ayrılış nedeni bilgileri SGK tarafından sigortalının işten ayrıldığı tarihin tespiti ve ay içinde işten ayrılan sigortalının aylığının hesaplanması ile İŞKUR tarafından işsizlik ödeneğinin hesaplanmasında doğrudan kullanıldığından bu bilgilerin hatasız ve noksansız doldurulması gerekmektedir. Sigortalıya hak etmediği halde aylık ve işsizlik ödeneği ödenmesi halinde yersiz ödemeye sebep olan işveren bu durumdan sorumlu tutulacaktır.
İşten ayrılma nedeni, sigortalıların durumuna uygun olanı yazılır.
İşten ayrılma nedeninin kodunun doğru kullanılması sigortalının kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve işsizlik ödeneği alması açısından önem teşkil etmektedir. Ayrıca, sigortalının başka bir işyerinde tekrar çalışması açısından da bir nevi bonservis niteliğinde referans taşımaktadır.
İşten ayrılma kodunun seçimi hem sigortalı açısından hem de işveren açısından önemli derecede sonuç doğurabilen bir işlemdir. İşveren açısından hatalı veya yanlış kod yazımı sigortalısı ile karşı karşıya kalmasına neden olabileceği gibi, düzeltme aşamasında bir takım bürokrasi ile karşı karşıya kalınacak, son aşama olarak ise idare mahkemesinde dava açılması ile sonuçlanabilecektir.
Sigortalının işten çıkış nedeni belirlenirken en başta dikkat edilmesi gereken husus, sigortalının fiilen işten ayrılma durumuna göre kod numarasının seçilmesidir. Başka bir ifade ile sigortalının belirli veya belirsiz iş sözleşmesinin sona ermesine neden olan fiili durum önemlidir. Fiili duruma göre işten ayrılma kodu belirlenip sigortalı işten ayrılış bildirgesine yazılması gerekir.
SGK tarafından yayımlanan 2013/11 sayılı Genelgede “Sigortalılığın Sona Ermesi” başlığı altında aşağıdaki düzenlemelere yer verilmiştir. Sigortalı işten ayrılış bildirgesinin meslek adı ve kodu, sigortalının işten ayrılış tarihi ve nedeni ile sigortalının işten ayrıldığı aydaki ve bir önceki aydaki kazancı işten ayrılış tarihi esas alınarak 10 günlük süre içerisinde düzeltilebildiği gibi bildirge iptali de bu süre içerisinde yapılabilir.
Sigortalı işten ayrılış bildirgesinin, işverenler tarafından verildikten sonra 10 gün içinde silinmesi ve güncellenmesi işlemi ile meslek adı ve kodu, ÇSGB iş kolu ve sigortalının adresi her zaman E-Sigorta yoluyla işverenler tarafından güncellenebilmektedir.
İşverenlerin işten ayrılış bildirgesinin verilme süresi geçtikten sonraki düzeltme ve güncelleme taleplerinin yapılabilmesi bakımından, işverenin sunduğu belgelerdeki işten ayrılış tarihinin aylık prim ve hizmet belgesindeki ve prim hizmet beyannamesindeki bildirimle kontrol edilmesi, şüphe ve tereddüt olmaması halinde söz konusu bildirgelerin döküm alındıktan sonra silinmesi, sigortalı işten ayrılış bildirgesinin gün, prime esas kazanç ve işten çıkış tarihi bilgilerinin aylık prim ve hizmet belgesi ve prim hizmet beyannamesi verilmemişse işverenden temin edilerek, verilmiş ve işverenin beyanı ile uyumlu ise aylık prim ve hizmet belgesinde ve prim hizmet beyannamesinde bildirilen kayıtlar esas alınarak düzeltilmesi, oluşan idari para cezasının silinen işten ayrılış bildirgesinin verilme süresi içinde olması halinde komisyon kararı ile kaldırılması gerekmektedir.
Diğer taraftan, işten ayrılış nedeni ve işten ayrılış tarihinin 10 günlük süreden sonra düzeltilmesi halinde, işsizlik sigortası ödeneği almak isteyen sigortalılara düzeltilen işten ayrılış bildirgesi ile 4447 Sayılı Kanun’un 51. Maddesi kapsamında somut belge ile ihbar veya kıdem tazminatının ödendiğini gösterir bordro veya banka dekontu vs., İŞKUR’a müracaat etmesi yönünde bilgi verilecektir.
Sigortalıların işten ayrılış nedenine yönelik talepleri işverenle birlikte müracaat etmişse değiştirilecek, bunun dışında sigortalı taleplerinde işten ayrılış nedeni ile ilgili herhangi bir değişiklik yapılmayacaktır. İşverenlerin işten ayrılış nedenine yönelik talepleri buna ilişkin belgelerle müracaat edilmesi halinde değiştirilecektir.
İşverenlerin sigortalı işten ayrılış bildirgesini kendilerine ait diğer bir işyerinden sehven verilmesine yönelik vermiş olduğu dilekçelere istinaden aylık prim ve hizmet belgesinde ve prim hizmet beyannamesinde sigortalının bir önceki aya ilişkin çalışmasının işverenin iddia ettiği şekilde olduğunun tespit edilmesi halinde “Tescil Programı” nın “İşten Ayrılış Bildirgesi” menüsünden işyeri numarasının güncellenecek, bu düzeltmeden dolayı idari para cezası uygulanmayacaktır.
SGK Başkanlığı Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanan 22.02.2013 tarihli 2013/11 sayılı (24.04.2019 tarih ve 2019/9 sayılı Genelge ile değişik) ve sigortalılık işlemleri konulu Genelge’nin İşten ayrılış nedeni kısmında işten çıkış nedenleri/kodları aşağıdaki şekilde belirlenmiştir:
5188 Sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun’un; 11. Maddesinin 4. Fıkrasında; yönetici veya özel güvenlik görevlisi olabilme şartlarını taşımadığı veya bu şartlardan herhangi birini sonradan kaybettiği tespit edilenlerin kimliği iptal edilir. 20. Maddesinin 1. Fıkrasının A bendinde; özel güvenlik kimlik kartını başkasına kullandıran özel güvenlik yöneticisi ve görevlisine idari para cezası verilir ve bu kişilerin özel güvenlik kimlik kartı valilikçe iptal edilir. Bu kişiler bir daha özel güvenlik alanında çalışamazlar. 20. Madde’ nin 1. Fıkrasının (h) bendinde; yetkili genel kolluk kuvvetlerine karşı görevini yapmasını engellemek amacıyla direnen veya cebir kullanan ya da tehdit eden özel güvenlik yöneticisi ve görevlisi ile ateşli silâhını bu Kanuna aykırı veya görev alanı dışında kullanan, görevi dışında üniforması ile toplantı ve gösteri yürüyüşlerine katıldığı tespit edilen özel güvenlik görevlilerinin özel güvenlik kimlik kartı valilikçe iptal edilir. Bu kişiler bir daha özel güvenlik alanında çalışamazlar.
4857 Sayılı Kanun’un 25. Maddesinin 1. Fıkrasının III numaralı bendine göre; süresi belirli olsun veya olmasın işçi, “işçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması” bu halde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir. Yargıtay’ ın bir kararında “Çalışma izninin bitecek olması nedeniyle güvenlik görevlisi olarak çalıştırılmasının imkânsız hale geldiğine göre feshin 4857 Sayılı Kanun’un 25/III. Maddesi kapsamında olduğunun kabulü ile fesih işveren tarafından zorlayıcı sebeple gerçekleştirildiğinden dava konusu kıdem tazminatı talebinin kabulü gerekir.” hüküm tesis ettirmiştir. Yargıtay başka bir kararında ise “Davacı işçinin özel güvenlik görevlisi olarak çalıştığı, özel güvenlik belgesinin süresinin dolduğu, işveren tarafından yapılan bildirime rağmen yenileme eğitiminin alındığının ispatlanamadığı dosya içerisinden sabit olmuştur. 5188 Sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine dair Kanun'un 19. Maddesi uyarınca çalışma izin süresi sona eren personelin çalıştırılmasının Kanuna aykırılık oluşturduğundan işverence yapılan fesih 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 25/III Maddesi’ ne dayalı olarak zorlayıcı nedenlerle yapıldığının kabulü gerekir. Mahkemece kıdem tazminatının kabulü yerinde ise de ihbar tazminatı talebinin reddi gerekirken kabulü hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.” hüküm tesis ettirmiştir. Sonuç olarak, bu durumda işten ayrılma nedeni ve kodu “27-İşveren tarafından zorunlu nedenlerle ve tutukluluk nedeniyle fesih” olması gerekir.
KAYNAKÇA:
https://www.muhasebetr.com/sgk-isten-cikis-kodlari/
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin (T: 01.07.2019, E: 2016/6740, K:2019/14563)
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin (T: 14.01.2019, E: 2015/30124, K:2019/791)
